Türkiye'de Algısal Sapmalar

Abstract

Günümüzde artık insanların karar verirken her zaman optimizasyon yapanrasyonel bireyler (homo economicus) gibi davranmadıkları kabul edilmektedir.Buna rağmen, davranıslar rasyonel olmasa veya gözükmese bile onları anlayıp,modelleyebilmek çok büyük önem tasır. Önceleri nispeten küçük bir topluluktarafından (daha ziyade psikoloji alanında çalısan bir kesim) incelenen algısalsapmalar (cognitive biases) 1974 yılında Science dergisinde yayınlanan birmakaleyle Tversky ve Kahneman tarafından daha genis kitlelere tanıtıldı.Günümüzde, egemen görüs olmamakla birlikte, bazı davranıssal modellerEkonomi ve Finans alanlarına yavas yavas nüfuz ederek literatürde kendilerinedaha genis yer edinmektedir. Ülkemizde bu tür algısal sapmalar üzerine yapılmıskısıtlı sayıda çalısma olduğu için bu çalısmamızda literatürde yaygın olarakrastlanan ve bu çalısmada ele alınan bazı algısal sapmaların (çıpalama, referansnoktaları, yanlı olasılık değerlendirme ve risk eğilimleri) gelismekte olanve değisken bir ortam olan Türkiye'de de varlığını arastırmak istedik.Çalısmamızda kullandığımız veri anket yöntemiyle toplandı. Kullandığımız anketteliteratürdeki ölçeklerden yararlanarak sorular olusturuldu ve üniversiteöğrencilerinden baslayıp çalısanlara ve emeklilere kadar uzanan genis biryelpazeye uygulandı. Bu genis kapsamlı anketin sonuçları analiz edildiğindekatılımcıların anlamlı oranda basit çıpalama algısal yanılgısı göstermediği, fakatreferans noktası etkisinin güvenli bir alternatifin varlığı ile mevcut seçeneği tesvikedici olduğu, yanlı olasılık değerlendirme algısal sapmasının kumarbaz yanılgısıyönünde ağır bastığı ve risk eğiliminin bireysel kararlar üzerinde oldukça etkiliolduğu bulunmustur. It has become widely accepted that people do not always behave like therational, optimizing individuals of traditional theories (homo economicus) whenmaking decisions. Despite the actions not being (or at least not seeming to be)rational, it is still important to be able to try to understand and model them. Cognitive biases were originally of interest to a relatively small group (mostlyworking in the area of psychology), however, they were introduced to a wideraudience with the appearance of Tversky and Kahneman's article in Science in1974. Over time, despite not becoming the dominant views, behavioral modelshave made a place for themselves in the Finance and Economics literature. Asthere have only been a limited number of studies on this subject in Turkey, in thisstudy we will examine the presence of some cognitive biases (anchoring,reference point, probability judgment and risk propensity) in Turkey thatare commonly found in the literature in other countries. We collected our datausing a survey that was developed by using information about measures used inother surveys in the literature. Our sample includes a large number ofparticipants from a wide range, beginning from students to current employees toretired individuals. The results lend support to the presence of reference point,probability judgment and risk propensity cognitive biases. However, we fail tofind evidence supporting anchoring.