Feminist tiyatro metninin nitelikleri ve model oyunlarda yansıması

Abstract

Feminizm altmışlı yıllardan itibaren bütün dünyada kadınların hak arama mücadelesini arttıran bir akım olarak ortaya çıkmıştır. Sadece sosyal ve toplumsal boyutta değil aynı zamanda sanatsal düzlemde de ifadesini bulan feminizm, tiyatro sahnesinde de var olma mücadelesi göstermiştir. Bulunduğu coğrafi bölge ve konjüktürel duruma bağlı olarak farklılıklar göstermesine rağmen feminist tiyatro; metin, yazar, sahneleme, dil, amaç ve benzeri tiyatral noktalarda benzerliklerle üretilmiştir. Bu ortak sahneleme mantığı, özellikle altmışlı yıllarda temelleri atılan ve günümüzde daha ileri boyutlarda ele alınan bir akımın oluşmasına da ön ayak olmuştur. Bu çalışmada ülkelerindeki feminist tiyatro metni konusunda ürünler vermiş Caryl Churchill'ın Zirvedeki Kızlar, Dario Fo – Franca Rame'nin Yalnız Kadın ve Sevilay Saral'ın Beş Kadın ve Kadın Masalları adlı oyunları incelenmektedir. Ele alınan oyunlar feminist metin tanımını kendi içlerinde değişik şekillerde barındırmaktadırlar. İçinde bulundukları toplumsal sürecin de ele alındığı oyunlardan yola çıkılarak bahsi geçen ülkelerdeki kadınların durumu da gözden geçirilmektedir. Feminizmin farklı mecralarda, farklı başlık ve sloganlar dahilinde hareket etmesine rağmen ortak tiyatral duruşları, kadınların her anlamda kendilerine ait bir tiyatroya sahip olmaları için iyi bir başlangıç teşkil etmiştir. Her üç yazarın eserlerinin Türkiye topraklarında ses getiren ve üzerine düşünülen yapıtlar olması, farklılıklar ve benzerlikleri saptama açısından karşılıklı bir analiz ihtiyacını doğurmaktadır. Sahne, feminizm tarafından patriarkal düzenin araçlarını deşifre etmek, kadınları ortak sorunlar etrafında bir araya getirmek ve çözümler üretmek amacıyla kullanılan bir buluşma noktası haline getirilmiştir. İncelenen metinlerde, bu yöntem ve araçların nasıl kullanıldıkları dair açıklamalar getirilmektedir. Feminism has been a movement which has increased the struggle for women to get their rights since the sixties of the last century. Feminism which has found ways to represent not only in social level but also in artistic levels, achieved to exist on the theater stage. Although feminist theatre has shown differences according to the regions and situations, there have been various similarities on text, writers, means of staging, language, purpose and similar teatral points. The idea of representing things on the stage in a feminist understanding has lead the development of an important movement called feminist theater. In this research feminist texts by feminist writers like Caryl Churchill's Top Girls, Franca Rame and Dario Fo's Lonely Woman and Sevilay Saral's Five Women and Fairytales for Women are analyzed. These four plays contain the elements of feminist theater within themselves in different points. Together with a close look on the social background, the situation of the women in these countries are described. Despite feminism's struggle through different places, different topics and slogans, a common teatratical language has contributed to create a theater which completely belongs to them. Stage has been a center to decode the devices of patriarcal society, to share the problems of women and find solutions for these problems. This research tries to put some light on how these methods and devices are employed in the above mentioned texts.