Fındıkkıran Balesinin müzik, sahne tasarımı ve koreografi açısından incelenmesi

Abstract

İnsanoğlunun toplu yaşam düzenine geçmesinden bu yana kendini ifade etmek için müziğe ve dansa gereksinim duyduğu biliniyor. İnsanlığın geçirdiği her evrim, sonucunda kendi gibi müziği ve dansı da gelişme göstermiştir. Dans, antik çağlarda tragedya'larla başlayan gelişmesini, Rönesans döneminde de sürdürmüş; basit halk danslarının sanat yoluyla inceltilmesiyle sonuçta soyluların daha çok ilgi duydukları bir sosyalleşme aracı olmuştur. Dans kültürünün gelişmesine katkı sağlayan faktörlerin, dansın saraylara girmesiyle başladığı söylenebilir. Nitekim Saray danslarının gelişerek günümüz bale sanatının temelini oluşturduğu bilinmektedir. 17. y.y. sonu ve 18. y.y. başlarında, kadın dansçıların sahneye adım atmasıyla bale sanatı daha da önem kazanarak Avrupa'da ve Rusya'da yayılmıştır. 18. y.y. sonu ve 19 y.y. başlarında sanata verilen önem birçok değerli besteci, koreograf ve dansçıların yetişmesine yol açmıştır. Opera ve balenin Rusya'da gösterdiği büyük gelişme, o dönem eserlerinin günümüzde de zevkle, ilgilenilmesini getirmiştir. Klasik balelerin en güzel eserlerinden biri olan Fındıkkıran Balesi, Çaykovski'nin görkemli müziği ve Petipa - İvanov ikilisin müzikle büyük bir uyum içinde olan koreografileri; baleyi yeni yılı anlatan bir Yılbaşı Klasiği yapmıştır. Fındıkkıran'ın ilk sahnelendiğinde, olumlu eleştirilerin yanı sıra olumsuz eleştirilerde aldığı biliniyor. Hatta bu acımasız eleştiriler ağır basmış ve Fındıkkıran Balesi kimi çevrelerce beğenilmemiştir. Beğenilmemesinin nedenleri arasında; eserde dansçıların yerine çocuklara rol verilmesi; böylece profesyonel dansçıların kendilerini yeterince gösteremedikleri sanıları; birinci sahnenin gerçekçi ortamı ile ikinci sahnedeki büyülü atmosferin arasındaki geçişin gereğince sağlanamamış olması yanında ilk onbir gösteride Iolanthe Operası ile Fındıkkıran Balesi'nin birlikte sunulmuş olması sayılabilir. Bütün bu olumsuzluklara rağmen Fındıkkıran Balesi; Avrupa'ya yayılan Rus İmparatorluk Tiyatrosu'nun sanatçıları sayesinde yeniden yorumlanarak sahnelenmeyi sürdürmüştür. George Balanchine, 1954 yılında Fındıkkıran Balesi'nin dekor ve kostümlerinde yaptığı değişikliklerle esere yeni bir yorum kazandırmıştır. Ayrıca bu koreografi, Amerika'da yayın yapan televizyonlar sayesinde geniş bir seyirci potansiyeline ulaşmıştır. Fındıkkıran Balesi günümüzde de herkesin izlemekten hoşlandığı, her yıl sahnelenen ve Noel ruhunu çok hoş yansıtan bir dünya klasiği olarak seyirci toplamaya devam etmektedir. Ever since people started to live in communities, they use music to and dance to express themselves. Mankind's evolution is reflected on their ability to dance and produce music. Primitive sounds and acts of the Stone Age have passed through a continuous evolution over the centuries and the progress reached its peak in the embodiment of masterpieces like The Nutcracker. The progress of dancing started in the Ancient times with the Greek tragedies and continued in Renaissance. The common folk dance was refined and evaluated by art; and turned into a way to socialize. As a result it attracted the attention of aristocracy. It is well known fact that the beginning of artistic dance started with its introduction into courts. As a result, the ballet of the present day has its roots in courtly dances. With female dancers' first appearance on stage at the end of eighteenth century and at the beginning of nineteenth century, ballet has gained more popularity and rapidly spread to all Europe and Russia. At the premiere, The Nutcracker has its share of approvals and disapprovals and even some of the authorities openly acknowledged their disappointment. The critics disapproved the appearance of little children instead of professional dancers and claimed that the professional dancers can not perform justly because of the little actors' existence on stage. According to them the stark difference between the real life atmosphere of the first scene and the magical, dreamy atmosphere of the second scene was too much disturbing even to the point of distraction. For the first eleven shows, The Nutcracker was performed together with the opera, Iolanthe ; It is believed that, this was one of the main reasons for the disapproval of the critics. Despite all these discouraging elements, The Nutcracker is reinterpreted and performed by the dancers of the Russian Imperial Theater. In 1954 George Balanchine accomplished to produce a new aspect to The Nutcracker with the changes he made in the decorations and the costumes. Furthermore, the spread of television enforced the spread of this version of The Nutcracker to millions of audiences. Today The Nutcracker has established its place as a Christmas classic which epitomizes the Christmas spirit and is a "must" to perform ant to watch.