Gölge Oyunu Estetiğinde Figür ve Türk Gölge Oyunu: Karagöz

Abstract

Gölge tiyatrosu iki boyutlu figür, tasvir ya da siluetlerin beyaz bir perde arkasından oynatılmasıyla gerçekleşen bir kukla tiyatrosudur. Diğer kukla biçimlerinden farklı olarak gölge kuklasının kendisi yerine onun perdede yaratmış olduğu etki izlenilmektedir. Bu bağlamda gölge tiyatrosunda baş aktör figür ya da Türkiye'de adlandırıldığı üzere tasvir olmaktadır. Gölge kuklalarının pek çok farklı kültüre adapte olmuş, zengin bir geçmişi bulunmaktadır. Asya'da başlamış olduğu sanılan bu sanat, Ortadoğu, Anadolu, Kuzey Afrika ve Avrupa'ya da ulaşmıştır. Her bir coğrafyada gölge oyunu o coğrafyaya özgü özelliklerle zenginleşmiş ve figürlerin biçimlendirilmesinde yerel özellik ve kültür baskın tutularak kuklalar stilize yapılmıştır. Geleneksel malzeme olan deri ile gölge oyununun yerleştiği tüm coğrafyalarda, figürler karmaşık işlemlerden geçerek, ince bir işçilik sonucu perdedeki görünümlerini elde etmişlerdir. Bu çalışma gölge tiyatrosu geleneğini, bu sanatın en önemli öğesi olan figür temelinde ele almakta; gölge oyununun Asya kökleri üzerinde durularak Avrupa'ya uzanan yolculuğunu görsel araçlarının yapım teknikleri yönünden bir incelemesi olup Türk gölge oyunu Karagöz'ün tasvirlerinin biçimsel özelliklerini teknik ve tasarım yönünden değerlendirmektedir. The shadow theatre is a puppet theatre which is realized by moving the two dimensional figures or silhouettes behind a white screen. Different from the other puppet forms, not the figure itself but its projection on the screen is watched. Therefore, the main actor is the figure or "tasvir" as called in Turkey. The shadow puppets has a rich history adaptated in many and different cultures. It had arrived to Middle-East, Anatolia, North Africa and Europa from Asia where it has thought it began. A shadow theatre is formed and puppets are stylized in accordance with characteristics of its local culture. Hide, the traditional material for figures, are produced by sensitive and complex operations in all countries that shadow theatre had settled. This study takes the shadow theatre tradition, considering the figures are the most important factor of this art and examining roots of shadow theatre from Asia to Europe through a study of the techniques of making the visual figures. Finally Turkish shadow theatre Karagöz is considered for the formal specials in design and techniques.