12-15 yaş arası ilköğretim öğrencilerinin davranış sorunları ile aile işlevleri ve anne-baba kişilik özellikleri arasındaki ilişki

Abstract

Ergenlerin davranış sorunlarını tek bir açıdan değerlendirmek mümkün değildir. Yapılan çalışmalarda davranış sorunlarının ergenin içinde yaşadığı çevrenin bir yansıması olduğu, güvenli ve tutarlı çevre şartlarının ergenlerde sağlıklı davranış kalıplarının gelişimi için gerekli olduğuæ ancak risk faktörlerinin varlığının ergenin normal gelişimini bozduğu belirtilmektedir. Bu faktörlerden başında ise aile ve aile etkileşiminin rolü gelmektedir. Aile yapısının, aileye özgü algı ve davranış kalıplarının bireyin, gerek kişilik yapısını, gerekse problemlerini etkilemede farklılıklar gösterdiği bir gerçektir. Araştırmalar ergenlik döneminde bildirilen sorunların, ergenlerin %40'ında genç erişkinlik dönemine geldiklerinde de sürdüğünü göstermektedir. Bu durum ergenin ruhsal yakınmalarının erken dönemde değerlendirilmesinin önemini daha da vurgulamaktadır. Ruhsal ve bedensel değişim ile sosyal değişimin birlikte yaşandığı ergenlik döneminin doğal seyrinde uyum zorlukları yaşandığı kadar, bazen de bu değişimler psikiyatrik bozuklukların oluşmasına da zemin hazırlayabilmektedir. Bu araştırmanın amacı, 12"“15 yaş arası ilköğretim öğrencisi olan ergenlerin davranış sorunları ile aile işlevleri ve anne-babaların kişilik özellikleri arasındaki ilişkisinin incelenmesidir. Araştırma kapsamında davranış sorunları ile sosyo-demografik değişkenler ve aile işlevleri arasındaki ilişki ergen ve anne-babaların algıları açısından değerlendirilmişÃ¦ kişilik özelliklerine ilişkin veriler sadece ebeveynlerin algıları açısından incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi İzmir il merkezinde ilköğretim okulları ikinci kademesine devam eden ( 6., 7., 8. sınıf) 12"“15 yaş arası 389 ergen ile bu ergenlerin anne ve babalarından oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak: 1-) 4-18 Yaş Çocuk ve Gençlerde Davranış Değerlendirme Ölçeği (CBCL/4-18), 2-) 11- 18 Yaş Grubu Gençler İçin Kendini Değerlendirme Ölçeği (YSR-11/18 ), 3-) Aile Değerlendirme Ölçeği, 4-) Eysenck Kişilik Envanteri kullanılmıştır. Verilerin analizinde t- testi, Varyans Analizi, Schefee Testi ve Pearson Korelasyon Katsayısı Tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, ergenlerin davranış sorunlarının cinsiyete açısından farklılaştığıæ ergenlere göre, kızların erkeklerden daha yoğun anksiyete-depresyon yaşadığıæ erkeklerinde kızlardan daha yoğun sosyal sorunlar, yıkıcı davranışlar ve dışsallaştırılmış sorunlar yaşadığı belirlenmiştir. Ebeveynlerinin algılarına göre de, kızların erkeklerden daha fazla çekingenlik, anksiyete-depresyon ve içselleştirilmiş sorunlar yaşadıkları belirlenmiştir. Ebeveynlerin ergenlerin davranış sorunlarına yönelik algıları ergenlerin yaşı açısından anlamlı bir farklılık göstermezkenæ ergenlerin davranış sorunlarına yönelik algılarının ergenlerin yaşı açısından farklılaştığıæ 13 yaşındaki ergenlerin daha çok çekingenlik yaşadıklarıæ 14 yaşındaki ergenlerin daha çok dikkat problemleri ve agresyon yaşadıklarıæ 15 yaşındaki ergenlerin de daha fazla anksiyete"“depresyon yaşadıkları saptanmıştır. Ergenlere göre, 8. sınıftaki ergenlerin daha fazla anksiyete-depresyon ve agresyon sorunları yaşadığıæ 7. sınıftaki ergenlerin daha yoğun sosyal problemler, dikkat problemleri, cinsel problemler ve dışsallaştırılmış davranış sorunları yaşadıkları belirlenmiştir. Annelere göreæ 7. sınıfa devam eden ergenlerin daha fazla somatik şikayetler, anksiyete-depresyon, sosyal problemler, dikkat problemleri, yıkıcı davranışlar, agresyon, cinsel problemler ve dışsallaştırılmış problemler yaşadığı belirlenmiş ancakæ babaların algılarına göre davranış sorunları ile ergenlerin devam ettikleri sınıf düzeyi arasında herhangi bir farklılaşmanın olmadığı belirlenmiştir. Annesi ilkokul mezunu olan ergenlerin daha yoğun çekingenlik, anksiyete-depresyon ve içselleştirilmiş problemler yaşadıkları belirlenmiştir. Benzer şekilde ilkokul mezunu annelerin de ergenlerde daha fazla somatik şikayetler, sosyal sorunlar ve düşünce sorunları, içselleştirilmiş problemler ve toplam davranış sorunları algıladıkları saptanmıştır. Babası ortaokul mezunu ergenlerin daha yoğun çekingenlik, anksiyete-depresyon ve içselleştirilmiş sorunlar ile toplam davranış sorunları yaşadıkları belirlenmiş ve ilkokul mezunu babaların da ergenlerde daha fazla somatik şikayetler, sosyal problemler, agresyon, içselleştirilmiş sorunlar ile dışsallaştırılmış davranış sorunları belirtikleri saptanmıştır Ergenlerin davranış sorunlarına yönelik algılarının anne yaş grubu açısından farklılaştığıæ annesi 30"“34 yaş grubunda olan ergenlerin daha yoğun çekingenlik yaşadığıæ annesi 35"“44 yaş grubundaki ergenlerin de anksiyete depresyon ve düşünce problemleri yaşadıkları belirlenmiştir. Aynı şekilde, annelerin ergenlerin davranış sorunlarına yönelik algılarının kendi yaş grubu açısından farklılaştığı belirlenmiş, 45 yaş ve üstünde olan anneler ergenlerle ilgili olarak daha fazla somatik şikayetler ve dışsallaştırılmış problemler bildirirkenæ 30-34 yaş grubunda bulunan anneler ergenlerde daha fazla anksiyete-depresyon, sosyal problemler, düşünce problemleri, içselleştirilmiş problemler ve toplam davranış sorunları bildirmişlerdir. Ergenlerin davranış sorunlarına yönelik algıları baba yaş grubu açısından incelendiğindeæ babası 45 yaş ve üstünde bulunan ergenlerin anksiyete depresyon ve dışsallaştırılmış problemleri daha fazla ikenæ babası 30-34 yaş grubunda bulunan ergenlerin daha fazla çekingenlik yaşadığı belirlenmiştir. Babaların ergenlerin davranış sorunlarına yönelik algıları yaş grubu açısından incelendiğindeæ 45 yaş ve üstündeki babaların ergenlerde daha çok somatik şikayetler ve içselleştirilmiş problemler ve toplam davranış sorunları belirttikleri saptanmıştır. Ergenlerin davranış sorunlarına ilişkin algıları anne çalışma durumu açısından anlamlı bir farklılık göstermezkenæ annelere göre farklılaşmanın anlamlı olduğu, ev hanımı annelerin çalışan annelere göre ergenlerde daha fazla çekingenlik, somatik şikayetler, dikkat problemleri, içselleştirilmiş problemler ve dışsallaştırılmış sorunlar bildirdikleri görülmüştür. Ergenlerinin davranış sorunları baba çalışma durumu açısından farklılaştığıæ babaları işçi olan ergenlerin daha yoğun çekingenlik, somatik şikayetler, dikkat problemleri, içselleştirilmiş problemler yaşadıklarıæ babası emekli olan ergenlerin de daha yoğun anksieyete-depresyon, agresyon, dışsallaştırılmış sorunlar ve toplam davranış sorunları yaşadıkları belirlenmiştir. Babaların ergenlerin davranış sorunlarına yönelik algılarının da çalışma durumları açısından farklılaştığıæ işçi olarak çalışan babaların ergenlerde daha fazla somatik şikayetler, sosyal problemler, düşünce problemleri, dikkat problemleri, agresyon, içselleştirilmiş problemler, dışsallaştırılmış sorunlar ve toplam davranış sorunları bildirdikleri belirlenmiştir. Ergenlerin davranış sorunlarına ilişkin algılarının aile gelir düzeyi açısından faklılaştığıæ ailesinin gelir düzeyi 0-400 ytl arasında olan ergenlerin daha yoğun anksiyete-depresyon, sosyal problemler, düşünce problemleri, içselleştirilmiş problemler ve toplam davranış sorunları yaşadıkları belirlenmiştir. Ancak ebeveynlerin algılarına göre ergenlerin davranış sorunlarının aile gelir düzeyi açısından anlamlı bir farklılık göstermediği saptanmıştır. Araştırmada, ergenlerin davranış sorunlarına ilişkin algıları ile anne ve babalarının algıları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Buna göreæ anne-babalarının çekingenlik, somatik şikayetler, anksiyete-depresyon, sosyal problemler, düşünce problemleri, dikkat problemleri, yıkıcı davranışlar, agresyon, cinsel sorunlar, içselleştirilmiş davranışlar, dışsallaştırılmış davranışlar ve toplam davranış sorunlarına ilişkin ortalamaları yükseldikçe, ergenlerinde ortalamalarının da yükseldiği belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada, ergenlerin davranış sorunlarına ilişkin anne ve babaların algıları arasında da pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Ergenlerin davranış sorunlarına ilişkin algıları ile aile işlevleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmuşÃ¦ ergenlerinæ çekingenlik, somatik-şikayetler, anksiyete-depresyon, sosyal sorunlar, düşünce sorunları dikkat sorunları, yıkıcı davranışlar, agresyon, cinsel problemler, içselleştirilmiş sorunlar, dışsallaştırılmış sorunlar ve toplam davranış sorunları ile problem çözme işlevine ilişkin algıları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğuæ iletişim, roller, duygusal tepki verebilme, gereken ilgiyi gösterme, davranış kontrolü ve genel fonksiyonlar ile arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Anne ve babaların ergenlerin davranış sorunlarına ilişkin algıları ile aile işlevleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmişÃ¦ annelerin ergenlerinæ çekingenlik, somatik-şikayetler, anksiyete-depresyon, sosyal sorunlar, düşünce sorunları dikkat sorunları, yıkıcı davranışlar, agresyon, cinsel problemler, içselleştirilmiş sorunlar, dışsallaştırılmış sorunlar ve toplam davranış sorunları algıları ile problem çözme işlevi arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğuæ roller, gereken ilgiyi göstermeve davranış kontrolüne yönelik algıları arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Annelerin ve babaların ergenlerin davranış sorunlarına ilişkin algıları ile kişilik özellikleri arasında anlamlı bir olduğu bulunmuştur. Buna göreæ anne ve babanın psikotizm ve nörotizm düzeyi ile ergenlerde çekingenlik, somatik-şikayetler, anksiyete-depresyon, sosyal sorunlar, düşünce sorunları dikkat sorunları, yıkıcı davranışlar, agresyon, cinsel problemler, içselleştirilmiş sorunlar, dışsallaştırılmış sorunlar ve toplam davranış sorunları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunurkenæ yalan düzeyi ile davranış sorunlarına ilişkin algıları arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğuæ dışadönüklük boyutu ile anlamlı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Sonuç olarak, ilköğretim çağındaki ergenlerin gelişimsel ihtiyaçlarını uygun bir şekilde karşılamanın yanında, onların davranış sorunlarının belirlenerek bu sorunlarla etkili bir şekilde başa çıkmalarına yardımcı olmak, sağlıklı bir kişilik geliştirebilmeleri için son derece önemlidir. Anahtar Kelimeler: Ergenlik Dönemi, Davranış Sorunları, Kişilik, Aile It is not possible that, to evaluate of adolecent behavior problems in one approach. Studies show that, behavior problems are reflections of social enverioment and confident and coherent enviriomental conditions are needed for healty behavior paterns improvement. But risk factors are effected normal improvement of adolecent negatively. One of the main factor is family and relationship between family members. The fact that, family structure, behavior patterns and perception of the family effect the personality and his/her problems. Studies show that, reported problems during adolecent period are continued about 40% of adolecents during young adulthood period. This stuation emphasize that, psychological symtomps of adolecent shold be evaluated early period. In adolecent period, physical, psycholical and social changes are occured all together. So that,adaptation difficulties are normal in this period. Sometimes these changes are caused psychiatric defects. Aim of this study is to examine between 12-15 years old primary school adolecent's behavior problems by defining the relations between these problem's family function and parent's personality dimensions. In study embrace, relations between behavior problems and social-demografic variables and family functions are evaluated from the point of adolecent and parent's perception. Datas of personality dimensions are examined only point of parent's perceptions. Sampling of this study be formed in İzmir town center primary school's 6.7.8. classes 389 students who are between 12-15 years old and their parents. In the present study measurment enstrument 1), Child Behavior Check List/CBCL/4-18 2), Youth Self Reported /YSR /11-18, 3) Eysenk Personality Questionnaire, 4) Family Assesment Device FAD are used. Analysis datas t-test, Analysis Variance, Schefee Test and Pearson's r Analysis technics are done. In accordence with results of study, differences were found on behavior problems of adolecents in view of gender. Thus, according to adolecents girls live more frequently anxious-depressed and boys live more frequently social problems, delinquent behavior, externalizing behavioral problems. Acorrding to parent's perception, girls live more-frequently withdrawn, anxious-depressed and internalising problems. Perceptions of parents towards adolecents' behavior problems show no differences in point of adelocents'age.But, according to adolecents' perceptions show differences in point of age. According to thisæ adolecents 13 years old more frequently show withdrawn, 14 years old more frequently show attention problems and aggressive behavior. 15 years old more frequently show anxious- depressed. In accordence with adolecents, adolecents who attends 8. class more frequently show anxious-depressed and aggressive behavior problems ,while, 7. class students live social problems, attention problems, sexual problems, externalising behavioral problems. According to mothers adolecents who attends 7. class show more frequently somatic complaints, anxious-depressed, attention problems, delinquint behavior, aggressive behavior, sexual problem and externalizing problems. However, according to perception of fathers, there is no difference in adolecents behavior problems on class level. Adelocents explained that, adolecents whose mothers' educational level is primary school, live more frequently withdrawn, anxious-depressed, internalising problems than whose mothers educational level is secondary school, college or university. Primary school graduated mothers defined that their children have somatic complaints, social problems, thougth problems and internalising problems. According to adolecents, whose father graduated from Secondary School defined that their children have withdrawn, anxious depressed, internalising behavior and total problems. Primary school graduated fathers defined that their children have somatic problems, social problems, argressive behavior, internalising behavior, externalising behavior. Adolecents whose mother in range of 30-34 years old show more frequently withdrawn than whose mother in range of 35-44. Adolecents whose mother in range of 35-44 defined that they live anxious depressed, ve thought problems. Mothers who are older than 45 years old defined that their children have somatic complaints and externalising problems and mother in range 30-34 defined more anxious depressed, social problems, thought problems, internalising problems and total problems. Adolecent whose father in range older than 45 years old defined that they have anxious- depressed and externalising problems and whose fathers in range of 30-34 defined that they live withdrawn. The father who are older than 45 years old defined that their children live somatik complaints, internalizing problems and total behavior problems. According to adolecents, there is no big differences between working mothers and housewife mothers in point of perceiving adolescent behavioral problems. But, according to housewife mothers adolecents show more frequently withdrawn, somatic complaints, attention problems, internalising problems, and externalising problems. According to adolecents, whose fathers are workers defined that they live withdrawn, somatic complaint, attention problems and internalising problems. And whose fathers are retired taht they defined anxious-depressed, aggressive behavior, externalising problems and total behavior problems. According to worker fathers, adolecents show more frequently somatic complaints, social problems, thought problems, attention problems, aggressive behavior, internalising behavior, externalising behavior and total behavior problems. According to adolecents whose family salary 0-400 ytl defined that they live anxious-depressed, social problems, thought problems, internalising problems and total behavior problems. However, according to parents' perceptions there is no difference on adolecents behavior problems related with salary level. In the present study, between perceptions of adolecents and parents are related with each other in positive way. Means that, if parents' percepctions about behavioral problems increseas also adolecents' perceptions about behavioral problems increases. Also perceptions of mothers' and fathers' are related with each other in positive way. There is positive relation between adolecents' behavioral problems and solving problems from family functionsæ but on other functionsæ communication, roles, emotional affectice responsiveness, affective involvement, behavior control, general functions are negative relation. The last finding is, there is positive relation between parents' behavioral problems perceptions, personality dimensions and pyschotic and neurotic dimension. When pyschotic and neurotic dimnension increases, behavioral problems increases but in lying dimension it is decreases. In other words, while lying increases, behavioral problem decreases. Key Words: Adolescence, Problems Behavior, Personality, Family