Ortaöğretim matematik programının temel ögeleri çerçevesinde öğrencilerin ispat kavramına yönelik matematiksel bilgilerini nasıl düzenlediklerinin söylem çözümlemesi ile belirlenmesi

Abstract

Bu araştırmada, ortaöğretim öğrencilerinin ispat kavramına yönelik bilgilerini sınıf içi iletişime dayalı olarak nasıl düzenlediklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, öğrencilerin sınıf içi iletişim süreçlerinde var olan söylemlerinden yararlanılmıştır. Nitel araştırma paradigmasına dayalı bir özel durum çalışması olarak tasarlanan bu araştırmanın örneklemi bir özel fen lisesinin 11. sınıfında öğrenim görmekte olan 13 öğrenci ve bu sınıfın matematik ve geometri derslerini yürüten 2 öğretmenden (toplam 15 kişi) oluşmaktadır. Veriler, bahar döneminde yaklaşık üç ay süresince yapılan matematik ve geometri derslerinin video kayıtları ve araştırmacının alan notlarından oluşmaktadır. Yaklaşık üç ay boyunca toplam 53 ders video ile kaydedilmiştir. Araştırmada, özellikle öğretmen-öğrenci arasında var olan sınıf içi sözel söylemlere odaklanılmış ve video ile kaydı yapılan söz konusu söylemler yazıya aktarılarak analizleri gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma tasarımı, ele aldığı sorular, veri toplama ve yapılan analiz biçimi itibariyle bir nitel söylem çözümleme çalışmasıdır. Araştırmanın kuramsal çerçevesi, öğrenmeyi ele alış biçimi açısından sosyokültürel yaklaşıma, söylemlerin bağlamsal bir zeminde belli bir bütünlük içerisinde ele alınarak incelenmesi açısından da edimbilime dayanmaktadır. Veriler üzerinde yapılan söylem çözümlemesi için belirlenen kodlama sistemi, Halliday ve Hasan'ın (1989) Sistemik Fonksiyonel Dilbilgisi olarak isimlendirilen çalışmaları çerçevesinde geliştirdikleri söylemin alanı, söylemin katılımcıları ve söylemin stilini içeren üçlü modelden oluşmaktadır. Yapılan söylem çözümlemesi sonucunda ortaya çıkan bulgular, öğrencilerin ispata yönelik öğrenmelerinde ve bilgiyi yapılandırmalarında öğretmenleri ile aralarında var olan sınıf içi söylemlerin önemli etkisi olduğunu göstermiştir. Öğrenci ve öğretmen söylemlerinin analizleri aracılığıyla elde edilen bulgular öğrencilerde, ispatın ne olduğuna, ispata yönelik temel kavramların terimsel ve kavramsal olarak anlamlandırılmasına, ispat yapma yöntemlerine, ispat yapma mekanizmasının neyi içerdiğine ve nasıl uygulandığının algılanmasına ilişkin bazı bilgi eksikliklerinin ve yanılgıların bulunduğunu ve ispat yapma yaklaşımlarının da sınırlılıklar içerdiğini ortaya çıkarmıştır. The purpose of this study is to determine how secondary school students arrange their mathematical knowledge about the concept of proof on the basis of communication in the classroom. Therefore, the discourse employed by the students in the processes of communication in the classroom has been taken into consideration. The study, which can be described as a specific case study based on the qualitative research paradigm, has a sample of 15 people consisting of 13 eleventh-year students from a private science high school and their mathematics and geometry teachers. The data include the three-month video recordings of both mathematics and geometry classes, and the researcher's field notes. The number of the recorded lessons in this period is 53. The spoken discourse between the teachers and the students has been especially focused on, and the analysis has been realised on the transcription obtained from these video recordings. A detailed analysis has been done by means of a coding system chosen from the relevant literature. It is a qualitative discourse analysis study in terms of its design, questions, style of data collection and analysis. The theoretical frame of the study is based on the socio-cultural learning approach and pragmatics. The coding system is Halliday and Hasan's triadic model developed in the Systemic Functional Grammar and includes the field of discourse, the tenor of discourse and the mode of discourse. The findings have indicated that the classroom discourse has an important effect on the students' learning and constructing knowledge in relation to proof. Using teacher and student talk it has been observed that there are some shortcomings and restrictions about the definition of proof, the meanings of basic terms and concepts of proof, and the perception of the mechanism of proving.