12 Eylül 2010 tarihli Referandum ve 5982 sayılı yasa ile kabul edilen Anayasa değişikliklerinin Türk Anayasa yargısı sistemine getirdiği yenilikler, Türk Anayasa Mahkemesi'nin yaşadığı temel sorunlar ve çözüm önerileri

Abstract

İnsanoğlu, kendisinin doğuştan sahip olduğu, asgari düzeyde bir yaşam sürebilmesi için olmazsa olmaz nitelikteki temel haklarına kavuşmak için, çağlar boyunca büyük uğraşlar vermiş ve bu ideal uğruna büyük bedeller ödemiştir. Tarihsel süreçte; monarklara, kiliseye ve faşist yönetimlere karşı verdiği bu mücadeleden zaferle çıkan toplumlar, elde ettikleri kazanımların korunması amacıyla çeşitli arayışlara yönelmişlerdir. Bu bağlamda kabul gören uygulamaların başında da; söz konusu temel hak ve özgürlüklerin bir yazılı belgede yer almasını sağlamak gelir ki bu yazılı belge bizi anayasa kavramına ulaştırır. Yukarıda bahsedilen tarihsel süreçte yirminci yüzyıla gelindiğinde, temel hak ve özgürlüklerin anayasa metinlerinde yer almasının, bu temel hak ve özgürlüklerin korunması adına başlı başına yeterli olmadığı acı tecrübelerle anlaşılmıştır. Bu dönemde bizzat yasama organları tarafından da birey hak ve özgürlüklerinin sınırlandırılabileceğinin görülmesi, yasama işlemlerinin de denetime tabi tutulması lüzumunu doğurmuştur ki bu sistem bizi anayasaya uygunluk denetimine götürmüştür. Anayasaya uygunluk denetimi; en temel anlatımıyla kanunların ve birtakım anayasa-altı işlemlerin çeşitli mekanizmalarla anayasaya uygunluğunu temin etmektir. Bu denetim ise başlıca iki farklı yolla sağlanabilir: "Siyasal Denetim" ve "Yargısal Denetim". Siyasal denetim sisteminde denetim, siyasal v kişi ya da organlar tarafından yerine getirilmekte iken; yargısal denetim sisteminde, yargısal kuruluşlar tarafından yargısal muhakeme usulleri kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Yargısal denetim sistemi de; denetimi tüm yargı organlarına tanıyan "Amerikan Modeli" (yaygın denetim) ve denetimi alanında uzmanlaşmış ve merkezde kurulmuş tek bir yüksek mahkemeye tanıyan "Avrupa Modeli" (merkezi denetim) olarak sınıflandırılmaktadır. Yaşanan yarım asırlık tecrübelerle, yargısal denetimin, işleyişi ve sağladığı güvenceler dikkate alınarak, siyasal denetime nazaran daha fazla ülke tarafından benimsendiği görülmektedir. Ülkemizde de 1961 anayasası öncesinde siyasal mekanizmalarla yerine getirilmeye çalışılan anayasaya uygunluk denetimi; bu anayasanın kabulüyle birlikte, alanında uzman tek bir yüksek mahkeme olan Anayasa Mahkemesi'ne tevdi edilmiştir. 61 anayasası döneminde yaşanan olumlu tecrübeler, bu sistemi, genel hatlarıyla korunarak 82 anayasası dönemine taşımıştır. Bu dönemde de görevini sürdüren Mahkeme, özellikle 2010 değişiklikleriyle bireysel başvuru mekanizmasının da kabulüyle, birey hak ve özgürlüklerinin korunması anlamında hayati bir görev üstlenmiştir ve Anayasal sistemimizin hayati bir organı olarak halen görevine devam etmektedir. İşte bu çalışmanın konusunu da; birçok Avrupa ülkesinde ve Ülkemizde benimsenen ve Avrupa Modeli olarak isimlendirilen Anayasaya uygunluğun yargısal denetimi ve bu denetimi yerine getiren organ olan Anayasa Mahkemesi oluşturmaktadır. Bu araştırmada; Anayasa yargısı sistemine ulaşana değin yaşanan tarihsel süreç, Anayasaya uygunluk denetimi sistemleri, Ülkemizde 61 ve 82 Anayasaları döneminde uygulanan Anayasa yargısı sistemi, bu sistemin organizasyonu, kuruluşu ve işleyişi genel hatlarıyla incelenmiş ve özellikle iki farklı Anayasa dönemindeki farklılıklar ve benzerlikler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise, doktrin ve uygulamada Anayasa Mahkemesi merkezli temel tartışma konularına değinilmiş ve somut çözüm önerilerine yer verilmiştir. Throughout the ages, human being has paid a great deal of effort and sacrificed so much to in order to achieve this inherent and fundamentally rights which are sine qua non for the eruption of a minimal nature of life. In historical process societies that the victory of this struggle of fight against the monarchs, the church and the fascist governments; plunge into to various seeking for protecting the gains that obtained before. In this context, best practice may be ensuring of that fundamental rights and freedoms to take place in a written document Hence of this, has reached us that the concept of the Constitution. By the twentieth century, as in historical process mentioned above, taking place in the constitutions' text of that fundamental rights and freedoms, this in itself is not sufficient for the protection of them, according to what is experienced as painfully. During this period, the rights and freedoms of the individuals may be restricted by the legislative bodies. Hence of this, has reached us that, legislative process should be examined by an independent unit. This system has led us to a system of constitutional review. The system of constitutional review is most basically said as ensuring the acts and other sub-constitutional procedures' compliance to constitution by a variety of mechanisms. This compliance can be achieved in two main ways: Political review and judicial review. In political way review is done by political individuals or bodies. In judicial way it is done by judicial individuals or bodies vii with the scope of judicial practice rules. Judicial systems are classified as review model of America (common system) that all the judicial organs authorized to and the model of Europe's (centralized system) single the Supreme Court which is specialized in the field of constitutional review. The experience of half of a century shows that judicial review has been adopted more than political one by the countries, because of it has more practically aspects and more safeguards. In our state, the system of constitutional review before the period of 1961 Constitution instead of judiciary review which had been tried by political mechanisms; was confided to single Supreme Court in its field that of Constitutional Court of Republic of Turkey with the adoption of the Constitution referred above. Positive effects that shown in 1961 Constitution's period has moved the system to 1982 Constitution with a few changes but in general terms. During the period of 1982, the court has continued to its duties until 2010. Particularly constitutional changes in the period of 2010 remedy of individual recourse mechanism to The Court, was adopted by Turkish Grand National Assembly. This remedy plays a vital role in the terms of the protection of the rights and freedoms of the individuals. The critical role of the court is still continuing within the Turkish Constitutional System as before. The main objects of this study are; judicial system of constitutional review which has adopted in our country and most of European countries and the Constitutional Court which is authorized body of mentioned judicial process. In this study; the historical process until to reach to the constitutional judiciary review system, different types of system of constitutional review, the constitutional judiciary system in our country periods of 61 Constitution and 82's, the organization, establishment and functioning of this system have been examined in general and tried to explain the differences and similarities particularly during the periods of those two different constitutions. At the final part of the study, the Constitutional Court focused debates of doctrine and practice are discussed and concrete solution proposals are placed.