Türk ve İslam Eserleri Müzesinde bulunan Anadolu Selçuklu dönemi halılarının tasarım özellikleri ve restitüsyon çalışmaları

Abstract

Anadolu Selçuklu Dönemi halıları, Türklerin Anadolu'ya gelmesinden sonra ürettikleri halıların en eski örneklerindendir. İlk örnekleri Konya Alaeddin Keykubat ve Beyşehir Eşrefoğlu Camilerinde bulunan bu halılar, keşfedildikleri zamanda büyük bir ilgi ile karşılanmışlardır. Anadolu Selçuklu dönemi halılar hakkında bulundukları tarihten itibaren birçok yayın yapılmıştır. Bu yayınlarda çoğunlukla halıların genel özellikleri üzerinde durulmuş, detaya inilmemiştir. Halıların teknik özelliklerinin verildiği yayınlar ise oldukça azdır, bu yayınların bir kısmında birtakım yazım, matematik, terim hataları bulunmaktadır ve yayınlar arasındaki bilgiler birbiriyle çelişmektedir. Halılar tasarımcı bakış açısı ile tek tek ele alınarak incelendiğinde, daha önceki yayınlarda üzerinde durulmamış, fark edilmemiş, çözümlenememiş ya da farklı yorumlanmış unsurlar bulunduğu görülmüştür. Anadolu Selçuklu Dönemi halılarının daha detaylı incelenmesi, motif ve kompozisyon özelliklerinin çözümlenmesi ile 13. yüzyıl Anadolu Türk halıcılığı ve daha sonraki dönemlere ait halıcılık ve halıların motif ve kompozisyon özelliklerindeki değişimin daha iyi kavranabileceği anlaşılmıştır. Anadolu Selçuklu Dönemine tarihlenen halıların büyük bir kısmı toplu halde İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde bulundukları için araştırmaya konu olarak yalnızca bu müzede bulunan halıların alınmasına karar verilmiştir. Bu tezde, halıların teknik özellikleri, motif ve kompozisyon çözümlemeleri, renklerin ve motiflerin kullanımı, restitüsyon çalışmaları yer almaktadır. Ayrıca, Anadolu Selçuklu Dönemindeki halıcılık, halı deseni üretimi, ve o dönemlerde üretilebilecek başka halılar neler olabilirdi gibi konularda yapılan çalışma ve ulaşılan çeşitli bulgular aktarılmaktadır. The carpets of Anatolian Seljuk Period are the oldest examples of the carpets produced after the Turks came to Anatolia. The first samples of these carpets were found in Konia Alaeddin Keykubad and Beysehir Esrefoglu Mosque, Where they met with great interest at the time they were discovered. Many publications have been made about the carpets of the Anatolian Seljuk period from the date they were found. In these publications, the general features of the carpets were emphasized; details were not included in the main frame. There are small numbers of publications about technical features of the carpets. Some of the publications reveal some grammatical, mathematical and terminological mistakes. Also, the information in each of them is conflicting. When the carpets are studied with a designer's view, some points have come up to light which have not been studied or noticed, or analyzed before. It can be said that, examining the carpets of the Anatolian Seljuk Period in detail, may present a better understanding about the change in this carpet's motif and compositional styles. Because a great number of the carpets which are dated to the Anatolian Seljuk period are held by the Turkish and Islamic Arts Museum in Istanbul, it is decided to examine this group of carpets as this thesis's subject. In this thesis, technical features, motif and compositional styles, usage of colour and motifs are analyzed with additional restitution works. Furthermore, it is intended to bring light to subjects such as what different kind of carpets and patterns could have been produced at that period.