Arifi'nin Süleymanname'sindeki minyatürlerde saltanata ilişkin simgeler

Abstract

Saltanat, devlet yapısında var olan çesitli politik ve sosyal formasyonların uygulandıgı bir hükümdarlık biçimidir. Osmanlı saltanat anlayısında, iktidarın tanımlanması açısından güç iliskileri de simgeler aracılıgıyla kurulmustur. Sultanı digerlerinden ayıran, hiyerarsiyi ve düzeni saglayan, diger bir deyisle sultanı her alanda tek yapan tüm unsurlar, sultana ve saltanatına iliskin simgelere dönüsmüstür. Kanuni Sultan Süleyman döneminin (1520-1566) ortalarında beliren yeni saltanat anlayısı, siyasi yapılanmadaki dönüsüm ve gelisimle kendini göstermistir. lk otuz yıllık dönemdeki yenilenme ve evrensel idealler, yerini imparatorluk yapısını resmilestirmeye yönelik çalısmalara bırakmıstır. Dönemin saltanatında yasanan dönüsüm, ayrıcalıklı ilkeler ve biçimlerle dönemin sanat üretimine de yansımıstır. Bu noktada, Kanuni Sultan Süleyman'ın bir Osmanlı hanedanlık tarihi yazması için 1550'lerde ilk kez bir sehnameci ataması dikkat çekicidir. Teze konu olan "Süleymanname" adlı minyatürlü yazma eser, Kanuni Sultan Süleyman tarafından atanan ilk sehnameci Fethullah Arif Çelebi'nin (Arifi) 1558'de tamamladıgı Sahname-i Al-i Osman'ın besinci cildidir. Süleymanname'de, Kanuni Sultan Süleyman döneminin 1520 ile 1555 yılları arasındaki baslıca olayları kronolojik sıraya göre anlatılmıstır. Eserde altmıs dokuz adet minyatür bulunmaktadır ve bu minyatürler dönemin saltanat anlayısına iliskin pek çok simge barındırmaktadır. Bu açıdan, Süleymanname'deki minyatürlerde saltanata iliskin simgelerin arastırıldıgı tez üç bölümden olusmaktadır. Birinci Bölüm, sultanın saltanat simgeleri ve Kanuni Sultan Süleyman dönemi saltanat anlayısının sanat üretimiyle olan iliskisi ile ilgilidir. kinci Bölüm'de, ilk olarak, teze konu olan Süleymanname adlı minyatürlü yazma eser tanıtılmıs ve saltanat simgelerinin yer aldıgı dört ayrı konu baslıgında minyatürler, sahnelerin konularına göre incelenmistir. Bu sahneler, "Tahta Çıkıs", "Elçi Kabulü", "Av", "Savas ve Kusatma" sahneleri olarak belirlenmistir. Daha sonra, Süleymanname minyatürlerinin tümü göz önüne alınarak, saray, taht ve otagın betimlendigi sahneler ele alınmıstır. Ayrı baslıklar altında incelenen "saray", "taht" ve "otag"ın, saltanat simgesi olarak ne ifade ettigi üzerinde durulmustur. Üçüncü Bölüm'de, tezle ilgili olarak uygulamalı çalısmalar yer almaktadır. Sultanate is a form of sovereignty that regulates various political and social formations existing in the structure of the state. In the Ottoman perspective of sultanate regarding the characteristics of authority, power relations were defined by signs. Characteristics that distinguish the sultan from the others, regulations of hierarchy and order, in other words all components that make the sultan unique, transform into signs of the sultan and the sultanate. New Ottoman perspective of sultanate in the mid of Sultan Süleyman the Lawgiver's reign (1520-1566) was emerged by the transformation in the political structure. Universal ideals in the first thirty years period were replaced with the initiatives in legitimating imperial structure. Remarkable transformation in the perspective of sultanate influenced the artistic production with privileged principles and forms. At this point, it is significant that Sultan Süleyman appointed a post of "sehnameci" in 1550's to write a history of Ottoman dynasty. The subject of this thesis "Süleymanname" is the fifth volume of "Sahname-i Al-i Osman", which was written by the first sehnameci Fethullah Arif Çelebi (Arifi). Dramatic events between 1520 and 1555 of Sultan Süleyman's reign were narrated chronologically. There are sixty nine miniature paintings in the Süleymanname that depict signs of sultanate. In this respect, this thesis deals with signs of sultanate in the miniature paintings of Süleymanname, and it is consisted of three chapters. First Chapter introduces the signs of the sultan, and it deals with the relation between the perspective of sultanate in the reign of Sultan Süleyman and the artistic production of the period. Second Chapter begins with the introduction of the manuscript. Afterwards, under four different headings, miniature paintings are evaluated according to their subjects. These heading are "Accession to the Throne", Reception of Foreign Ambassadors", "Hunting", "War and Siege". Considering all the miniature paintings in the Süleymanname, scenes that depict palace, throne and royal tent are examined. "Palace", "throne", and "royal tent" are examined as signs of sultanate under different headings. And finally Third Chapter is about the applied works related with the subject of this thesis.