Dicle Havzası düşük akım karakteristiklerinin bölgeselleştirilmesi

Abstract

Düşük akımlar, genellikle yağışsız dönemde görülen ve bir yıldan diğerine rastgele değişen bir hidrolojik süreçtir. Bir akarsuda debinin ortalamaya göre düşük değerler aldığı kurak dönemlerde akarsudan çeşitli amaçlarla çekilebilecek debiler düşük akımlara bağlıdır. Düşük akım çalışmaları, kurak dönemlerin olumsuz etkilerini azaltabilecek önlemlerin alınabilmesi açısından önem taşımaktadır._x000B_Akarsuların düşük akım rejimi eldeki verilerin türüne ve istenen sonuçlara göre birçok yoldan analiz edilebilmektedir. Bu çalışmada, taban akışı analizi, düşük akım debi-sürek eğrisi analizi ve debi-frekans analizi yöntemleri uygulanarak Dicle Havzası istasyonlarında önemli düşük akım karakteristikleri belirlenmiştir. Bu karakteristikler, ortalama akış, taban akış indeksi (TAİ); zamanın yüzde 50, 90 ve 95'inde aşılan 1-günlük debiler (Q50, Q90, Q95), 7-günlük en düşük ortalama debi (MAM7), 2 ve 10 yıl tekerrürlü 7-günlük en düşük ortalama debi tahminleridir (2Q10, 7Q10)._x000B_Çalışmada coğrafi yakınlık, memba-mansap ilişkileri, beslenme koşulları vb. gibi faktörler göz önünde bulundurularak, Dicle Havzası için bölgesel boyutsuz debi-sürek tip eğrileri ve boyutsuz düşük akım frekans dağılımları (bölgesel tekerrür fonksiyonları) geliştirilmiştir. Ayrıca havzada gözlem bulunmayan veya kısa gözlemi olan yerlerde kullanılabilecek, ortalama akış ? yağış alanı ilişkileri ile Q95, MAM7 ve TAİ gibi kurak akış karakteristikleri arasındaki bölgesel ilişkiler elde edilmiştir. Low flows occur in rainless periods and changes randomly from one year to another. Water drafted from a river for various purposes depends on low flows observed in the dry periods in which flow is less than the mean level. Low-flow studies are important to take measures for reducing the negative effects of dry periods._x000B_Low-flow regime of rivers may be analyzed in various ways according to the type of the data and the desired result. In this study, the at-site low flow characteristics are estimated by baseflow, low-flow flow duration curve and low-flow flow frequency analyse methods. These low-flow characteristics are, mean flow (MF), baseflow index (BFI); 50, 90 and 95 percentiles of the time discharge exceed for 1-day flows (Q95), mean annual 7-day minima (MAM7), 7-day minimum flow estimates for the recurrence intervals of 2 and 10 years (7Q2, 7Q10)._x000B_Regional dimensionless flow-duration type curves and low flow-frequency distributions (regional recurrence functions) are derived considering geographical proximity, upstream-downstream relationships, catchment alimentation, etc conditions. Besides, mean flow ? precipitation area, Q95 ? MAM7, Q95 ? TAİ, MAM7 ? TAİ regional relationships are established in order to use in ungauged and insufficient gauged sites.