Yapılı çevrede renk algısı: Ampirik bir çalışma

Abstract

1960'lı yıllardan itibaren mekan ve insan arasındaki ilişkiye odaklanan çevre psikolojisi temelli araştırmalarda, kentsel mekanda yer alan öğelerin biçimsel özelliklerinin (bina cephelerinde tasarımsal bütünlük, uyum gibi) bireylerin algısını, estetik yargılarını ve o mekanı tercih etmelerini nasıl etkilediği incelenmektedir. Biçimsel özelliklerden ?renk? kriteri ise çoğu zaman göz ardı edilmiştir. Mekandaki renk kompozisyonunun bireylerin algısını (estetik yargılarını) nasıl etkilediğini incelemeyi amaçlayan bu çalışma kapsamında, farklı renk kompozisyonlarının bir renk kataloğu ve soyut bir bina cephe silueti fotoğrafı üzerinde nasıl değerlendirildiği incelenmiştir._x000B_Çalışma kapsamında sıcak (uyumlu), soğuk (uyumlu), zıt (uyumsuz) renk türlerinden oluşan az (5'li) ? çok (10'lu, 11'li) sayıda renk türünü içeren 22 adet farklı renk kompozisyonu tasarlanmıştır. Bu renk kompozisyonlarının yarısı soyut bina cepheleri (mekana bağımlı alanlar), diğer yarısı karolaj desen (mekandan bağımsız) üzerinde sergilenmiştir. Renk kompozisyonları Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü öğrencisi olan 104 kişi tarafından anket yoluyla değerlendirilmiştir. Anketlerde katılımcıların demografik özellikleri, görme bozukluğu durumları, genel renk tercihlerini anlamaya yönelik soruların yanı sıra tasarlanan renk kompozisyonlarının nasıl değerlendirildiğini anlamaya yönelik 7'li skalada hazırlanan anlamsal farklılaşım ölçeğini içeren sorular (beğenme-beğenmeme, basitlik-karmaşıklık gibi) da yer almaktadır. Böylece, bina cephelerinde ve karolaj desende renk kompozisyonları estetik açıdan karşılaştırılmış, renk konusunda mekandan bağımsız alanlarda yapılmış olan farklı ampirik çalışmalardan elde edilen bulguların mekana bağımlı alanlarda geçerliliği istatistiksel yöntemlerle analiz edilmiştir._x000B_Sonuçlar, bir renk kataloğu veya soyut bir bina cephe silueti fotoğrafı üzerinden değerlendirilen renk kompozisyonlarının benzer şekilde algılandığını göstermektedir. Ana renk türüne göre ?morumsu mavi? olarak adlandırılan renk kompozisyonlarının en çok tercih edilen; ?kırmızımsı mor?, ?pembeli yeşilli? ve ?koyu sarımsı yeşil? olarak adlandırılan renk kompozisyonlarının ise en az tercih edilen renk kompozisyonları olduğunu göstermektedir. Çalışmadan elde edilen bulgular çalışmadaki yöntemsel eksiklikler göz önüne alınarak değerlendirilmeli ve genelleştirilmelidir. Dolayısıyla çalışma, bulgularından daha çok mekanda renk kullanımının önemini ve bundan sonra bu konuda çalışmalar yapılmasının gerekliliğini vurgulaması açısından önemlidir. Since 1960?s, environmental psychologists have studied the relation between environment and human behavior and how physical environmental variables (such as cohesion and complexity) influence people?s perception, cognition and spatial preference. However, colour, one of the formal variables, has mostly been neglected. This study aims compare people?s evaluation of various color compositions, presented on a gridal pattern or on a photograph of a simulated building facade._x000B_In this study, 22 different colour compositions were designed. These compositions differed in the amount (low or high) and the type of hues (hot, cold, or contrast). Half of them were presented on photograph of a simulated building facade and the other half on a gridal pattern. Colour compositions were evaluated, via surveys, by 104 students from Ege University, Department of Geography. The survey questions collected information on participants? demographic characteristics, defect of eyesight and preference of colour in general. Also, participants were asked to use a 7-point scale to evaluate each colour composition for preference, aesthetic quality, complexity and etc. Thus, people?s colour preference on a gridal pattern (non spatial) and on a photograph of a building facade (spatial) were compared via statistical analyses to understand whether the findings on colour preference on various objects (non spatial) apply to building exteriors._x000B_The results showed that, the colour compositions on a gridal pattern or on a photograph of simulated building façade were evaluated similarly. Also the most preferred colour composition included ?violet-blue? and the least liked ones included ?reddish purple?, ?pinky green? and ?dark yellowish green? hues. The findings should be evaluated and generalized considering the methodological limitations. Put it differently, this study is important for its emphasis on necessity of enhancing practical and theoretical knowledge on color perception in urban design and for developing a methodology to study color perception in urban environments rather than its findings