Süreksizliklerin patlatma verimi üzerine etkisinin araştırılması

Abstract

Delme patlatma işlemlerinin patlatma kısmında en verimli sonuçlara ulaşabilmek için jeolojik şartlar diğer bir deyişle kaya kütlesi özellikleri göz önüne alınarak iyi bir patlatma tasarımı gerçekleştirilmelidir. Özellikle süreksizliklerin patlatma verimini etkilediği, bazen bu süreksizliklerin patlatma sırasında oluşan enerjiyi azalttığı ve farklı yönlere doğru yönlendirdiği, kaya kütlesinin iri parçalar bırakacak şekilde parçalanmasına sebebiyet verdiği anlaşılmıştır. Bu şekilde daha az parçalanmalarda patarlama yapılması gerekebilir ki bu da ekstra maliyet demektir. Bu durumu göz önüne alarak patlatma tasarımından önce süreksizliklerin aralarında bulunan açıklık veya dolgu malzemesi, konumu, sıklığı gibi kayaca ait özellikler yerinde yapılan arazi ölçümleri ile belirlenmelidir. Süreksizliklerin özellikleri, konumları ve yönelimleri kayaç kütlelerinin deformasyon, dayanım, geçirgenlik vb. gibi özelliklerini, dolayısıyla kaya mühendisliği uygulamalarını önemli derecede etkiler. Bu nedenle, mühendislik çalışmalarında süreksizliklere ilişkin ayrıntıların kaydedilmesi gereklidir. Bu sebeple süreksizliklerin patlatma verimine etkisini yerinde yapılan çalışmalarla incelemek amacıyla Türkiye'nin batısında yer alan ve çimento fabrikasına hammadde sağlayan Çimentaş İzmir Çimento Fabrikası Türk A.Ş' ye ait olan taşocağında araştırmalar yapılmıştır. Bu zamana kadar kullanmış oldukları patlatma parametrelerinde bir değişiklik yapılmayarak, çalışılan aynalardaki süreksizlik ölçümlerinin patlatma sonrası oluşan tane boyut dağılımıyla arasında ilişki kurulmaya çalışılmıştır. Bu tez kapsamında, açık ocak madenciliğinde patlatma tasarımı yapılırken süreksizliklerin verimi arttırmaya yönelik etkisinin önemi üzerinde durularak gerekli öneri ve görüşler sunulacaktır. For reaching the most efficient results for drilling and blasting processes, geological conditions in other terms rock mass properties should be considered and a good blasting design should be accomplished. It is realized that discontinuity affects the efficiency of blasting, and in times when sometimes it decreases the energy of the blasting, it diverts the energy in different directions, and thus causing the blasted the rock mass to be in big rock blocks. In such conditions, there may be a need for block holding which will cause extra cost. By taking this condition into account before the design of the blasting, some features of rock like the gap between discontinuity or the filling material, its location, and the frequency should be analyzed by means of field research. The features of discontinuity, locations and directions affect features like deformations, strength, permeability etc. of rock masses in other terms it considerably affects the applications of rock engineering. For this purpose, it is always required to keep a record of the details for the discontinuities. In order to study the in-situ affects of the discontinuities on the efficiency of blasting, research has been made on the fields of Çimentaş İzmir Cement Factory limestone quarry. By not making any changes in the parameters of blasting which has been used so far, it is attempted to set up a relation between the measures of discontinuity on the excavation face and the distribution of the fragmentation sizes after the blasting. In the scope of this thesis, there will be sights and suggestions upon the importance for increasing the efficiency of the discontinuities while composing blasting designs in open pit mining.