Karya bölgesi (Muğla) antik süstaşlarının mineralojik ve gemolojik açıdan araştırılması ve bölgedeki mineral ve kayaçlarla ilişkisi

Abstract

Karya bölgesi, güney Ege bölgesinde yaklaşık olarak Büyük Menderes Nehri ile Dalaman Çayı arasındaki yayılma alanında, günümüzde Muğla, Güney Aydın ve Batı Denizli topraklarını kapsar. Yaklaşık olarak M.Ö. 1.100 yılından M.Ö. 545?e kadar bu bölgede hüküm süren Karya uygarlığının kullandığı gemolojik materyallerin (süstaşlarının ve süstaşlı takıların), günümüzde aynı bölgede çıkartılan süstaşları ile kıyaslanması, arkeo-gemolojik kapsamlı bu tezin ana amacını oluşturmaktadır. Karya bölgesini kapsayan alanda günümüz süstaşı türlerinden hangilerinin Karyalılar tarafından kullanılıp kullanılmadığının araştırılması açısından Karya bölgesi kazılarından çıkartılan eserlerin bulunduğu Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi ve Milas Müzesi depolarında saklanan ve bazıları henüz sergilenmeyen tekli süstaşları ve çeşitli takılar üzerindeki taşlar ilk kez bilimsel olarak incelenmiş ve bunların arkeo-gemolojik envanterlemesi yapılmıştır. Ancak bu iki müzede Karya bölgesinde çıkartılması muhtemel süstaşı türlerinden sadece dumanlı kuvarstan yapılmış antik ürünler bulunmuştur. Bunun yanında muhtemelen Lidya bölgesinden getirilen oniks, sard ve sardoniks türü, Hindistan ve Yemen bölgelerinden geldiği tahmin edilen karnelien türü süstaşları ile aynı zamanda çok sayıda cam ve seramik türü süstaşı materyalleri de tespit edilmiştir. Karya bölgesini kapsayan alanda, günümüz süstaşı yatakları göz önüne alındığında 4 farklı grubun süstaşı türünün varlığından söz edilebilir. Bunlar; Diaspor (Milas / Muğla bölgesi), dumanlı ve renksiz kristal kuvarslar (Koçarlı-Çine-Karacasu / Aydın bölgesi), almandin ve pirop türü granatlar (Çine / Aydın bölgesi) ve adularya türü feldsbat (Çine / Aydın bölgesi). Jeolojik incelemeler sonucu, diasporun mermerler, diğerlerinin ise gnays ve şist kayaları içerisinde oluştuğu ve yataklandığı ortaya çıkmıştır. Caria region, extending over southern Aegean Region between Greater Menderes River and Dalaman Stream, covers Muğla, Southern Aydın and Western Denizli territories today. The main goal of this thesis with an archaeo-gemmological approach is to compare the gemstones currently outcropping in this region with the gemological materials (gemstones and jewelries with gemstones) used by the Carian civilization, which reigned in this region since approximately 1100 B.C. until 545 A.D.. In order to find out which types of today?s gemstones did Carians use in the Carian region, single gemstones and jewelries with gemstones, which are not yet exhibited and being currently stored in the stores of Milas Museum and Bodrum Museum of Underwater Archaeology where antiquities outcropping in Caria region are kept, have been examined scientifically for the first time and an inventory of these gemological stones has been created. However, from among those gemstone types which are likely to be outcropping in Caria regions, only the antique types that are made of smoky quartz have been found. Besides, onyx, sard and sardonyx types estimated to be brought from Lydia, karnelien gemstones estimated to be brought from India and Yemen regions and a great number of glass and ceramic gemstone materials have been found as well. When todays gemstone deposits are taken into consideration, we may say there are 4 different groups of gemstone in the area covering Caria region. These are diaspore (Milas/Muğla region), smoky and colorless crystal quartz (Koçarlı-Çine-Karacasu/Aydın region), almandine and pyrope garnets (Çine/Aydın region) and adularia feldspar (Çine/Aydın region). As a result of geographical researches, it has been revealed that diaspore is being deposited within marbles while the others are being deposited within gneiss and schist rocks.