Erzincan-İliç-Çöpler maden sahasında yapılan basamak patlatmalarının çevresel etkilerinin incelenmesi

Abstract

Patlatma faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek başlıca çevresel sorunlar, yer sarsıntısı, hava şoku, taş savrulması, toz, zehirli gazlar ve dumanlardır. Bu çevresel sorunlarla ilgili yapılan çalışmalarda, patlatmalarda kontrol edilebilen ya da edilemeyen faktörlerdeki değişimler nedeniyle, yer sarsıntısı, taş savrulması ve hava şoku etkilerini tahmin edilebilmek için, gerçek atımlar gözlemlenerek ve yerinde ölçümler yapılarak uygun çözümler üretilebilmektedir. Bu çalışmada, Çöpler maden sahasındaki basamak patlatmaları sırasında oluşan yer sarsıntısı, taş savrulması ve hava şoku etkileri gözlemlenerek, hangi parametrelerin etkili olduğu araştırılmış, ocaklara en yakın yerleşim yeri olan Çöpler ve Sabırlı köylerinin ne şekilde etkilendiği incelenmiştir. Bu ölçümleri yapmak için, Sabırlı ve Çöpler köylerinde sabit birer adet olmak üzere, toplam iki adet Instantel Minimate Mate Plus (IMMP) model sarsıntı ölçüm cihazı kullanılmıştır. Sabit olarak kurulan ve ölçümde kullanılan bu cihazların yer sarsıntısının yönsel olarak değişimini belirlemede yetersiz olması sebebiyle, bir adet IMMP model sarsıntı cihazından da mobil olarak yararlanılmıştır. Adı geçen cihazlarla, yer sarsıntısının çevresel etkilerini belirlemek amacıyla parçacık hızı, parçacık frekansı, parçacık ivmesi ve gürültü değerleri ölçülmüştür. Parçacık hızının tahmini için, ölçekli uzaklık ve parçacık hızı veri çiftleri söz konusu saha için analiz edilmiştir. Bu analizin amacı, patlayıcı madde şarj miktarının ve ölçekli uzaklığın değişimine bağlı olarak maksimum parçacık hızını belirlemektir. Ayrıca bu çalışmada, patlatma kaynaklı yer sarsıntılarının çevresel etkilerinin, jeolojik yapıya ve süreksizliklere bağlı olarak yönsel değişim göstereceği göz önüne alınarak, arazi parametrelerinin yönsel değişimi tespit edililerek, plan üzerinde gösterilmiştir. Ölçümler sonucu elde edilen frekans ve maksimum parçacık hızı (PPV) değerleri de ülke standartlarına göre değerlendirilmiş, sahaya yakın yerleşim alanlarına etkisi yorumlanmıştır. Major environmental problems that may occur during blasting are ground vibration, air shock, fly-rock, dust, poisonous gases and smokes. Researches carrying out study about these environmental problems have generated solutions to estimate the impacts of ground vibration, fly-rock and air shock due to the changes in controllable and uncontrollable factors in blastings by observing and making measurements on real blastings. In this study, ground vibration, fly-rock and air shock impacts occurring during bench blasting in Copler mine site have been observed and it has been researched which parameters were effective and also to what extent Copler and Sabırlı villages, which are the nearest settlements to the mine site, were affected. In order to make these measurements, two fixed Instantel Minimate Mate Plus (IMMP) model vibration devices were used in Sabırlı and Copler villages. As these fixed and measuring devices are insufficient in determining the directional change of ground vibration, another IMMP model mobile device was benefited as well. Particle velocity, particle frequency, particle acceleration and noise values have been measured with the mentioned device in order to determine the environmental impacts of ground vibration. For the estimation of particle velocity, scaled distance and particle velocity, data couples have been analysed for the stated site. The purpose of this analysis was to determine the peak particle velocity according to the charge amount of explosive material and the change of scaled distance. Besides, in this study, the directional change of land parametres have been identified and shown on plan by taking into consideration that environmental impacts of blasting induced ground vibrations will vary depending on the geological structure and discontinuities. Frequency and peak particle speed (PPV) values as a result of measurements have been evaluated in accordance with the country specifications and a final comment has been made about their impact on the settlements close to the mine site.