Müzakere (problem çözme) ve arabuluculuk eğitim programının ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin çatışma çözme becerileri, öfke kontrolü ile özsaygı düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, ortaöğretim dokuzuncu sınıf öğrencilerine uygulanan müzakere (problem çözme) ve akran arabuluculuğu eğitimi programının öğrencilerin çatışma çözme becerileri, öfke kontrolü becerileri ve özsaygı düzeyleri üzerine etkisi incelenmiştir. Araştırma 2006-2007 eğitim ve öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı iki genel lisede yürütülmüştür. Deney grubunda 302; kontrol grubunda 180 öğrenci bulunmaktadır. Öntest, sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılan araştırmada, deney grubuna müzakere (problem çözme) ve arabuluculuk eğitim programı uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir eğitim verilmemiştir. Müzakere (problem çözme) ve akran arabuluculuğu eğitimi programı haftada iki saat olmak üzere 16 hafta boyunca uygulanmıştır. Eğitim programı kişiler arası çatışmaların doğasının anlaşılması, iletişim becerileri, öfke yönetim becerileri, kişiler arası çatışmalarda çözüm becerileri (müzakere becerileri, akran arabuluculuk becerileri)'nden oluşan dört bölümden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak; Akbalık (2001) tarafından geliştirilmiş "Çatışma Çözme Ölçeği"; Özer (1992) tarafından uyarlanmış "Durumluk-Sürekli Öfke İfadesi Envanteri"; Çuhadaroğlu (1986) tarafından uyarlaması yapılan "Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği" kullanılmıştır. Daha sonra Müzakere ve Arabuluculuk Eğitim Programın etkisini ölçmek amacıyla "Arabuluculuk Formu" kullanılmıştır. Deney ve kontrol grubunun çatışma çözüm becerileri, öfke kontrolü becerileri ve özsaygı düzeyleri arasında anlamlı fark olup olmadığını test etmek amacıyla ilişkisiz gruplar için t-testi ve ANCOVA kullanılmıştır. Ayrıca, deney ve kontrol gruplarına ait fark (kazanç) puanları karşılaştırılarak deneysel işlemin etkisi incelenmiştir. Ardından programın arabuluculuk sürecini uygulama ve akran çatışmalarını çözmedeki etkililiğinin test edilmesi amacıyla Arabuluculuk Formu ile kayıt altına alınan veriler frekans, yüzde, ortalama ve ki-kare hesaplama işlemleri ile test edilmiştir. Yapılan istatistiksel işlemler sonucunda elde edilen bulgulara göre müzakere (problem çözme) ve arabuluculuk eğitimi alan deney grubu öğrencilerinin çatışma çözüm becerilerinin almayanlara göre daha yapıcı olduğu saptanmıştır. Bu eğitimi alan öğrencilerin çatışmalarını arabuluculuk yöntemini kullanarak çözebildikleri, arabuluculuğun çatışmaları yapıcı çözmede etkili bir yöntem olduğu saptanmıştır. Eğitim alan öğrencilerin öfke kontrolü becerilerinin fark kazanç puanları ve öntest-sontest puanlarının karşılaştırılması sonucunda anlamlı bir fark bulunmuştur. Deney grubu öğrencilerinin özsaygı düzeylerinin deney grubu öntest-sontest puanları karşılaştırıldığında artmış olduğu saptanmıştır. The scope of this research is to observe the effects of the negotiation (problem solving) and peer mediation training programme which was applied to the 9th grade students, on the conflict resolution skills, anger management skills and self respect level of the students. Research has been carried out on two high schools which are affiliated to the Ministry of National Education during the 2006-2007 education period. There are 302 students in the experiment group and 180 in the control group. Pre-test, post-test, semi experimental design with the control group have been used within the research. Negotiation (problem solving) and mediation training has been provided to the students of the experiment group and the control group has not been provided training. Negotiation (problem solving) and peer mediation training programme has been applied for 2 hours on a weekly basis during 16 weeks. Training programme consists four parts which are; understanding the nature of the inter personal conflict, communication skills, anger management skills and resolution skills of inter personal conflicts. Within this research, "Conflict Resolution Scale", developed by Akbalık (2001), "Situational-Constant-Anger Expression Inventory" adopted by Özer (1992) and "Rosenberg Self Respect Scale", adopted by Çuhadaroğlu (1986) were used as the data collection tool. Afterwards, "Mediation Form" used in order to measure the effect of the negotiation (problem solving) and peer mediation training programme. Independent Samples t-test and ANCOVA applied to see if there is a significant difference between the conflict resolution skills, anger management skills and self respect level of experiment and control groups. Effect of the experimental process has observed by comparing the difference (gain) score of the experiment and control groups. In order to test of the effectiveness of the programme on implementing the mediation process and solving the peer conflicts, datas, which were collected with the mediation forms, have been tested by using frequency, percentage, average and ki-square. According to the results of the statistical analyses, it is determined that the conflict resolution skills of the experimental group, which was provided negotiation (problem solving) and peer mediation training programme, is more constructive than the control group. It is observed that the students who were provided the training are able to solve their conflicts by using the mediation and mediation is an effective method to solve conflicts constructively. A significant difference was found in, difference (gain) score and the comparison of the pre-test post test scores of the anger management skills of students. It is observed by comparing the pre-test, post test scores, self respect levels of the students of experiment group has increased.