Dernek Kurma Özgürlüğünün İçeriği ve Gelişim Süreci Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Dernek kurma özgürlüğü insanların farklı amaçlar için bir araya gelmesini sağlayan, içeriği çok geniş bir insan hakkıdır. Bu çalışmada dernek kurma özgürlüğü sendika ve siyasi parti özgürlüklerini de kapsayan şekilde geniş anlamıyla ele alınmaktadır. Sendikalar ve siyasi partiler birer dernek türüdürler ve geçmişte olduğu gibi günümüzde de siyasi parti ve sendika özgürlüklerine ilişkin ayrı düzenlemeler bulunmadığında dernekler ortak rejimi söz konusu olur. Dernek kurma özgürlüğü bireysel ve kolektif yönleri olan bir özgürlüktür ve bireyin haklarının yanı sıra derneğin haklarını da korumaktadır. Bireyin ve derneğin haklarının ne ölçüde korunacağını ya da bireyin yararlarıyla derneğin yararları çatıştığında hangisine öncelik verileceği yargı kararları ile belirlenmektedir. Çalışmamızda, derneğin ne anlama geldiği ve dernek kurma özgürlüğünün tanımı ve işlevi açıklandıktan sonra, dernek kurma özgürlüğünün tarihsel gelişimi dünden günümüze düşünce alanında, seçilmiş ülke örneklerinde ve ülke anayasaları ile uluslararası belgelerde ele alınmıştır. Bu bağlamda dernek kurma özgürlüğünün öznesi ve kapsamı konusundaki gelişim ile bu özgürlüğün insan hakları içindeki yeri de değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında, geçmişten bugüne dernek kurma özgürlüğünün genel bir çerçevesi verilirken doktrindeki görüşlerden, karşılaştırmalı hukukun verilerinden ve farklı mahkeme ve denetim organlarının kararlarından yararlanılmıştır.