BATI ANADOLU'DA METAMORFİKLER İÇİNDEKİ GRANİT VE PEGMATİTLERE AİT TURMALİNLERİN KRİSTAL KİMYASI

Abstract

Ege Bölgesi'nin büyük bir bölümünü kaplayan Menderes Metamorfik Masifi içinde farklı köken, petrolojik ve mineralojik özelliklere sahip pegmatitik ve granitik kayaçlar yüzlek vermektedir. Sinancılar- Kemalpaşa yöresinde granitik bileşimli sintektonik sokulumların içinde, kontağında ve çevreleyen kontak metamorfik kayaçlar içindeki turmalinler doku ve bileşim açısından önemli değişimler sergilemektedir. Bileşim olarak şörl-dravit katı çözelti serisinin dravit bileşenine yakın bir bileşim sunan turmalinlerde egemen olarak “proton azalması eğilimi” gözlenmektedir. Granit ve aplitik kayalar içindeki turmalinler, yüksek Al içermelerine karşın çevreleyen kontak metazomatik zondaki turmalinler yüksek Mg ve Ca içeriği ile ayırt edilmektedir. Masifin güneyinde Çine yöresinde masifin çekirdek serisine ait gnayslar içersinde Kfeldispat ve Na-feldispat içeren pegmatitlerin turmalinleri şörl-dravit katı çözelti serisinin şörl bileşenine yakın bir bileşim sunmakta olup bir örnek proton azalma eğilimi göstermektedirler. Yüksek Fe ve Na içeriği ile Sinancılar yöresi turmalinlerinden ayrılmaktadırlar. Mössbauer ve infra-red spektrometresi çalışmalarının sonuçları iki ve üç değerlikli demirin kristalin hem Y hemde Z konumlarında bulunabileceğini göstermektedir. Turmalin bileşimindeki demirin yükseltgenmesi olasılıkla metamorfizma ile ilişkili hidrotermal sıvıların denetiminde gerçekleşmiştir. Sinancılar ve Çine yöresi turmalinlerinin kimyası, içinde bulunduğu granitik kayanın anatektik kökeni, bölgesel metamorfizma ve kontak metazomatik işlevler ve izleyen hidrotermal aktiviteler tarafından kontrol edilmektedir. Many pegmatitic and granitic rocks with different genesis, petrological and mineralogical aspects crop out in Menderes Metamorphic Massif which covers a large area in Aegean Region. In Sinancılar- Kemalpaşa distric,t tourmalines either in granitoids and their contacts or surrounding contact metamorphic haloes show significant variations in texture and composition. The tourmalines close to dravite end-member of schorl-dravite solid solution serie exhibits “proton deficency trend”. While the tourmalines in granitic and aplitic rocks have high concentrations of Al, the tourmalines in surrounding contact metamorphic haloes are distinguished by their high Mg and Ca content. In Çine southern part of the Menderes Massif the tourmalines of Na and K-feldspar bearing pegmatites emplaced in the gneiss of the core serie show bimodal “proton deficency trend”. They are distinguishable from tourmalines of Sinacılar with their high Fe and Na content. The results of the mössbauer and infra-red studies indicate that the ferric and ferrous iron is hosted either in Y or Z sites of the tourmaline crystal lattice. The oxidation of the iron possibly triggered by the hydrothermal fluids associated with metamorphic processes. The chemistry of the tourmalines in both Sinancılar and Çine region are controlled by the anatectic genesis of the granitoids, the contact metamorphic processes after regional metamorphism and the following hydrothermal activities.