Oleg Grabar ve İslam sanatı yorumu

Abstract

İslam dünyası fethetmiş olduğu topraklarda bulunan zengin kültürel mirası devralarak, bunu kendi ihtiyaç ve anlayışına göre en uygun şekilde biçimlendirip anlamlandırmış ve bugünkü muhteşem sanat eserlerini ortaya koymuştur. İslam sanatı alanındaki bilim adamları arasında ayrıcalıklı bir yere sahip olan Oleg Grabar, bu muazzam kültür ve sanat birikiminin nasıl oluştuğunu tam olarak anlamak ve onun oluşumunda hangi etkenlerin rol oynadığını ortaya çıkartma gayretinde olan ve bu konuda farklı fikirler ve öneriler ortaya koyabilmiş az sayıdaki bilim adamlarından biridir. İslam sanatının ve mimarisinin her alanı ile ilgilenmiş olan Grabar, ayrıca estetik konular üzerinde de durmuştur. Bu nedenle onun çalışmalarının detaylı bir şekilde incelenmesi, bizim bu konuya farklı açılardan yaklaşarak İslam sanatını daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Tezimizde Grabar'ın araştırdığı, İslamın sanat karşısındaki genel tutumu, İslam sanatında bir aracı olarak süslemenin önemi, İslam sanatında formlar ve bu formlara ilişkin anlamlar gibi konular esas alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Genellikle İslam kültürünün doğrudan Vahyin ruhu ve kültürü ile ilişkili olduğu varsayılmaktadır. Bu nedenle İslam kültürünün bakış açısından sanatıanlayabilmek için öncelikle İslamı anlamak gerekmektedir. Grabar bir kültürün ve sanatın oluşumunda dinin dışında çok çeşitli ihtiyaçların ve itici güçlerin de olabileceğini ortaya koymaya çalışmıştır. İslam sanatında görülen formların kendileri doğal, neredeyse sıradandır, fakat onlar "yüklemlenmiştir" (charge), yani bir dizi farklı unsurlarla onlar özel anlamlı eserlere dönüştürülmüştür. Bu unsurlardan en yaygın olanı ise kitabelerdir. Klasik dönem ya da Hıristiyan sanatlarını anlamak için yeterli olan biçimsel analiz, İslam sanatını anlamak için yetersizdir. Bu yüzden Grabar, bu kültürün görsel bağlantılarını, özlemlerini, hayallerini, dilinin metaforlarını, entellektüel ve özel iletişimdeki söylevlerinin sistemini ve özellikle de tarihindeki herhangi bir anında ortaya çıkan özel durumlarını bilmek gerektiğini düşünmektedir. Müslümanların yaratıcılığının ortaya koymuş olduğu büyük çaptaki yapıların ya da mütevazi seramiklerin dinin mi yoksa kültürün mü eserleri olduğunu anlamak için öncelikle belirli tarihsel anlarda seçilmiş dini ya da din dışı olan eşsiz güdülerin keşfedilmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Oleg Grabar, tasvir, ikonoklazm, anikonizm, süslemenin aracılığı, formların anlamı. The Islamic world formed and gave the most suitable meanings, of its needs and understandings, to the inherited rich cultural heritage of the conquered lands and led to the creation of many of today's magnificent artifacts. Oleg Grabar, who has a privileged place among the scholars in Islamic fields, is one of the few scholars who came up with different ideas and suggestions in order to understand, as fully as possible, how this great cultural and artistic accumulation was formed, and how effective it was in its creation. Besides his writings on different areas of Islamic art and architecture, Grabar has also written on aesthetics. Analyzing his works in details can help to understand Islamic art better by approaching this issue from different perspectives. In this thesis we concider Grabar's researches based on topics such as general Islamic attitudes toward the arts, the importance of ornament in Islamic art as a mediation, the forms and meanings in Islamic art . In general it is assumed there is a direct relationship between Islamic culture and the spirit and culture of Revelation. Therefore to understand the cultural wisdom of Islamic Art, it is first important to understand Islam itself. Grabar's aim is to show that besides faith there are numerous varied impulsesand needs in the creation of a culture or an art. The forms themselves in Islamic art are neutral, almost indifferent, but they can also be "charged." This is to say it is possible to transform them into specifically meaningful monuments by a series of very different devices. The most common of these devices are "inscriptions". The formal analyses, which are enough to understand Classical or Christian art, are not enough to understand Islamic art. Hence according to Grabar what is needed is an immersion into the culture, its visual associations, its aspiration, its dreams, the metaphors of its language, its systems of intellectual discourse and personal communication, and most importantly, the specific contingencies of any one of its moments. The huge monuments or humble ceramics of Muslim creativity, are the creation of a faith or, moreover, of a culture; the choices of concrete historical moments whose unique motivations - pietistic or secular- must be discovered. Key Words: Oleg Grabar, representation, iconoclasm, aniconism, mediation of ornament, meaning of forms.