Acentenin denkleştirme talep etme hakkı

Abstract

Acente, üretilen mal ve hizmetlerin işletme merkezinin dışında, daha geniş bir çevrede pazarlanabilmesi için faaliyet gösteren bağımsız bir tacir yardımcısıdır. Acentenin buna yönelik çaba ve faaliyetleri sonucunda, üretilen mallar ulusal veya uluslararası pazarlarda daha fazla tanınır ve satılır hale gelir, geniş bir müşteri çevresi elde edilir. Ancak acentelik sözleşmesinin sona ermesinden sonra, acentenin oluşturduğu bu müşteri çevresinden, müvekkil yararlanır. Diğer bir ifadeyle müvekkil, acentelik sözleşmesi sona erse dahi, acentenin müşteri çevresinden yararlanmaya, bu müşteri çevresiyle ticari ilişkilerini sürdürerek ekonomik menfaat elde etmeye devam eder. Özellikle acentelik sözleşmesinin, acentenin kusurundan kaynaklanmayan nedenlerle sona erdirildiği durumlarda, acenteye müşteri çevresinin için bir karşılık ödenmesi hakkaniyet gereğidir. Bu karşılık, acentenin denkleştirme talebini oluşturur. Acentenin denkleştirme talebi, yürürlükteki Ticaret Kanunumuzda düzenlenmemiştir. Bu konuda bir hukuk boşluğu bulunmaktadır. Sigorta acentelerinin denkleştirme talep etme hakkı, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunun 23. maddesinin 16. fıkrasında düzenlenmektedir. Ancak bu hüküm, boşluğu tamamen giderecek kapsamda değildir. Bu eksik ve uygulamadaki ihtiyaçlar dikkate alınarak Türk Ticaret Kanunu Tasarısında, acentenin denkleştirme talebi 122. maddede düzenlenmiştir. Acentenin bu talebinin hukuki niteliği, koşulları, kapsamı, hesaplanması ve diğer özellikleri tez konumuzu oluşturmaktadır. Söz konusu talep, mevcut kanuni düzenlemeler, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve yabancı ülke kanunlarının ilgili hükümleri esas alınarak, üç bölümde incelenmiştir. Çalışmamızda varılan sonuçlara göre, acentelik sözleşmesinin sona ermesi durumunda talep edilebilecek olan denkleştirme hakkının bazı temel koşulları şunlardır: 1. Acentelik sözleşmesinin denkleştirme talebini doğuracak şekilde sona ermesi, 2. Müvekkilin acente tarafından kazandırılan müşterilerden sözleşmenin sona ermesinden sonra da menfaat sağlayacak olması , 3. Acentenin kayba uğraması, 4. Hakkaniyetin acenteye denkleştirme ödenmesini gerektirmesi, Çalışmamızda ayrıca acentenin denkleştirme miktarının hesaplanması, denkleştirme talebinin vazgeçilmezliği, zamanaşımı süresi gibi diğer özellikleri incelenmiştir. Sigorta acentelerinin denkleştirme talebinin özellikleri ve bu talebin, diğer acentelerin denkleştirme talebiyle farklılıkları ise son bölümü oluşturmaktadır. The agent is an independent assistant to the merchant, who operates to market the products and services out of the premises in a wider domain. Thanks to efforts and activities of the agent towards this end the products and services are introduced to and sold at the national and international markets, and a wider portfolio of customers is established. However, upon termination of the agency agreement, the principal will benefit from such portfolio of customers established by the agent. In another words, the principal continues to benefit from the customer portfolio of the agent and have economical gains by continuing a commercial relationship with such portfolio even if the agency agreement terminates. Especially in cases when the agency agreement is terminated for reasons where the agent is not at fault, a compensation payment to the agent for its customer portfolio is required for justice. This compensation forms the agent's request for equalization. The agent's request for equalization is regulated by the Mercantile Law in effect but there is a legal loophole in this matter. The insurance agents' right of request for equalization is regulated by paragraph 16 of article 23 of Code 5684 related to Insurance Businesses. Content of this clause, however, does not eliminate the existing loophole. The agent's right of request for equalization is regulated in article 122 of Turkish Mercantile Law Proposal by considering this deficiency and the current applicable needs. The agent's such request forms the topic of our thesis with its legal nature, conditions, content, calculations and other characteristics. The referred request is examined in three chapters by considering current regulations, Turkish Mercantile Law Proposal, and related clauses of foreign countries' laws. Based on the results of our study, some of the basic conditions related to equalization that might be requested upon termination of an agency agreement are as follows: 1. Termination of the agency should happen in a way that will allow request for equalization, 2. The principal should have future benefits from the customer portfolio that was established by the agent even after termination of the agreement, 3. The agent should have losses, 4. The principle of justice should require that the agent be paid equalization compensation. Calculation of the agent's equalization value, irrevocability of equalization request, expiration time and other similar characteristics are also examined in our study. Topics such as characteristics of the insurance agents' equalization request and differences of such request and other agents' equalization requests form the last chapter.