Fikir ve Sanat Eserleri Hukukunda iktibas serbestisi ve sınırları

Abstract

Fikir ve sanat eserlerinin hemen hepsi, kendilerinden önce yaratılmış eserler üzerine kurulmaktadır. Bir eserin, başka eser sahiplerine ait eserlerden yararlanılmaksızın ortaya çıkartılması çok ender rastlanacak bir durumdur. Bu nedenle toplumun kültür hayatının, yeni eserlerle zenginleştirilmesi ve gelişiminin sağlanması için, yeni eserlerin yaratılması sırasında başka eserlerden yararlanmak, vazgeçilmez bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Yeni yaratılan eserlerde, bazı koşullarla, başka eserlerden yararlanılabilmesine izin veren "iktibas serbestisi" de, bu gerekliliği göz önüne alarak düzenlenmiş bir kurumdur. Nitekim daha önce yaratılan eserler ile fikri ve sanatsal tartışma ortamının yaratılabilmesi, bu eserlerden belirli oranda iktibas yapılmasına izin verilmesine bağlıdır. Bu noktada eser sahibinin eseri üzerindeki mutlak nitelikteki hakları ile toplumun ve üçüncü kişilerin bu eserden yararlanmada bulunan menfaatlerinin dengelenmesi gerekliliği ortaya çıkar. Bu araştırmada, kanun koyucunun iktibas serbestisine ilişkin mevcut düzenleme kapsamında, eser sahibinin eseri üzerindeki menfaatleri ile toplumun ve üçüncü kişilerin o eserden yararlanmada bulunan menfaatleri arasında bulunan çatışmayı ne şekilde dengelenmeye çalıştığı incelenmiştir. Bu kapsamda başka eserlerden yapılacak iktibasların hangi durumlarda hukuka uygun olacağı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte iktibas serbestisinin, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda, eser türleri arasında ayrım yapılarak düzenlenmiş olması, bu düzenleme kapsamında sayılmayan diğer eserlere de iktibas yapılması bakımından problemlere yol açmaktadır. Yine Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden beri hiçbir değişikliğe uğramamış ender hükümlerinden biri olan iktibas serbestisine ilişkin düzenlemenin, fikri iletişim yöntemlerinde meydana gelen yeni gelişmelere de uyum sağladığından bahsetmek oldukça güçtür. Bu nedenle Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda yer alan iktibas serbestisine ilişkin düzenlemede, köklü bir değişiklik yapılması önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır. Bu doğrultuda özellikle başka eserlerle yapılacak fikri ve sanatsal tartışmanın belirli bir eser zümresi ile sınırlandırılmaması için iktibas serbestisine ilişkin mevcut düzenlemenin katı niteliğinden vazgeçilmesi ve daha genel nitelikte bir düzenlemenin yapılması gerekmektedir. Anahtar kelimeler : İktibas - İktibas Serbestisi - Eser Sahibi - Fikir ve Sanat Eseri - Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Almost all of the intellectual and artistic works are based on the works which have been created before. It is very rare to meet a condition such that a work which has been crated without utilizing from a previous work. For that reason it is an inevitable requirement to utilize from other works for the enrichment of the culture life of a community with new works and providing the improvement. "The freedom of quotation" which permits the utilization of the other works in other to create new works under some conditions is an institution organized by taking that point into consideration. Nevertheless the creation of intellectual and artistic discussion environment based on the previously created intellectual and artistic works and getting the permission of quotation from this works to a certain degree. At that point the requirement of balancing the interest of the community and the third parties in the utilization from that work and the rights of the owner of the work which is considered to be absolute is created. In that study it has been researched that how the conflict between the interest of the owner of the work over his work and the interest of the third parties and the community on the utilization of that work is tried to be balanced in the scope of the existing regulations. In that scope it has been tried to be determined under which conditions it will be legitimate by excepting from other works. However the freedom of quotation in the Copyright Act has created problems by being issued permitting the exception to the works with making discrimination between the types of the works which are not considered in the scope of that arrangement. It is very difficult to mention about that the freedom of quotation which is one of the conditions of Copyright Act has not been changed since coming into force enables the adaptation to the new developments created in the intellectual communication processes. For that reason making substantial changes in the freedom of quotation in the Copyright Act is an important need. In other to prevent the limitation of certain work types by the intellectual and artistic discussions with the other works in that direction will require the giving up the solid property of the existing regulations related with the freedom of Intellectual and Artistic quotation and making a more general type of arrangement. Key words: Quotation - Freedom Of Quotation - Owner Of The Work - Intellectual And Artistic Work - Copyright Act