Bölgesel kalkınma ajanslarının yapılanması ve işlevselliği: İzmir ve Çukurova örnekleri

Abstract

Kalkınma ajansları, kalkınmanın yeni popüler araçlarından birisidir ve dünyanın birçok ülkesinde başarıyla uygulanmaktadır. Bölgelerin kendi gelişme potansiyelini tespit ederek buna uygun kalkınma stratejisini uygulamaya koyabilmeleri ve toplumdan gelen sinerjiyle yerelden ulusala kalkınma anlayışının ağırlık kazanması paralelinde kalkınma ajansı modelleri de öne çıkmaya başlamıştır. Ajansların yapılanmaları çoğu kere ülkelerin siyasi, yönetsel, hukuki ve diğer birçok unsurlarından etkilenmektedir. Bu bağlamda da uygulamada değişik yapılarda ajans modelleri görülmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, kalkınma ajanslarını önce teorik ve kurulma felsefesi itibariyle incelemek ve dünyadaki ajans yapılanmalarını ve Türkiye'ye mahsus olan ajans yapılanmasını ve işlevselliğini ortaya koymaktır. Türkiye'deki kalkınma ajansları modeli, çalışmamız süresince, kurulma nedenlerinden daha çok sürekli eleştirilmesi ve yargıya taşınmasıyla kamuoyunun gündemine aktarılmıştır. Nitekim çalışmamızın örnek uygulama olarak dayandığı ve kalkınma ajanslarının ilk pilot örneklerinden olan İzmir ve Çukurova Kalkınma ajanslarının kalkınma hamleleri daha uygulamaya geçtikten kısa bir süre sonra yargılama süreciyle kesintiye uğramıştır. Her ne kadar İzmir ve Çukurova Kalkınma Ajansları, yargılama süreci nedeniyle faaliyetlerine ara vermiş olsa da kendilerinden daha sonra kurulan 24 yeni ajansa, yapılanmalarını tamamlamaları, proje teklif çağrılarına çıkmaları gibi deneyimleri nedeniyle örgütlenme ve uygulama alanlarında yol gösterici olacaklardır. Çalışmamız kapsamında İzmir ve Çukurova Kalkınma Ajanslarının örnek uygulama olarak seçilmesinin temel nedeni de budur. Kalkınma ajansları uygulamasında en dikkat çeken konular tüzel kişilik, statü, mevzuattaki açık noktalar, katılımı sağlamadaki güçlükler başta olmak üzere çok çeşitlidir. Bu sorunlara hem teorik kısımda hem de katılımın unsuru olan kalkınma kurulu üyelerine anket uygulamasıyla birlikte cevap aranmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Bölgesel Kalkınma Ajansları, Türkiye'de Kalkınma Ajansları, Kalkınma, Kalkınma Kurulu Regional development agencies are one of the new popular instruments of development and applied in the most of countries of world with success. Obtaining the potential of region and enhancing the appropriate development strategy and bottom-up development strategies took over with regional development agencies. Mostly the structure of agencies are affected from political, administrational and some other facts. And also in application there are various agency models in different structures. The main goal of this study is to examine regional development agencies in theoretical perspective. Then structure of agencies in world and structure and functionality of regional development agencies are also examined. Regional development agency model in Turkey is discussed in public opinion with judgement process and various critics instead of establishment goals of agencies. Also the İzmir and Çukurova are the first and pilot regional development of Turkey and they had to stop their activity due to this judgement process. İzmir and Çukurova Regional Development Agencies had to stop their activities due to judgement process. But they will be a guide for new 24 regional development agencies of Turkey. Because they completed their structuring and made their project proposals. That's why we choose İzmir and Çukuroca as an application and made a survey among our study. The main problems of regional development agencies are various but majır ones are juristic personality, status, problems in regulations and participation. The problems are held both in theoric and survey chapters.