Kıta sahanlığı, hukuki rejimi ve Ege sorunu

Abstract

Doğal kaynakların gün geçtikçe öneminin artması Devletleri deniz alanları üzerinde daha fazla hak sahibi olmaya yöneltmiştir. Bu çalışmanın amacı, kıta sahanlığı kavramını ve hukuki rejimini açıklamaktır. Çalışmada ayrıca, Türkiye ve Yunanistan ilişkilerinde önemli bir yeri bulunan Ege Denizi Kıta Sahanlığı Uyuşmazlığı incelenmiştir. İlgili amaçlara ulaşmak için ilk olarak kıyı devletinin kara ülkesinin deniz altında devam eden doğal uzantısı olan kıta sahanlığı kavramının hukuki bir kavram olarak Truman Bildirisi ile ortaya çıkışı ve 1958 tarihli Cenevre Kıta Sahanlığı Sözleşmesi ve 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi hükümleri ile düzenlenişi incelenmiştir. Daha sonra kıyı Devletine ait kıta sahanlığı üzerindeki doğal kaynakların araştırılması ve işletilmesi hakkı ve kıyı devletinin, deniz altı kabloları ve boru hattı döşenmesi, suni ada ve tesislerin işletilmesi ve kıta sahanlığı üzerinde bilimsel araştırma sürecindeki yetkileri belirtilmiştir. Uluslararası Adalet Divanı ve Hakemlik Mahkemeleri önüne gelen uyuşmazlıkların büyük bir çoğunluğu kıta sahanlığının sınırlandırılması davalarıdır. Sınırlandırma konusundaki uluslararası yargı kuruluşlarının görüşlerinin belirlenmesi için konu ile ilgili toplam onbeş dava üzerinde inceleme yapılmıştır. Son bölümde ise Türkiye'nin çevresindeki denizlerde münhasır ekonomik bölge ve kıta sahanlığı uygulamaları genel olarak açıklandıktan sonra Türkiye ile Yunanistan arasındaki kıta sahanlığı uyuşmazlığının nedenleri ve bu konudaki Türkiye Yunanistan ilişkilerinin gelişimi üzerinde durulmuştur. Mahkeme kararları ışığında belirlenen ilgili şartların, Ege Denizinde uygulaması yapıldıktan sonra alternatif çözüm önerisi olarak sunulan ortak kalkınma rejimi konusundaki devlet uygulamaları incelenmiştir. The increasing importance of gaining access to natural resources has oriented the relevant States to have more rights over maritime zones. The primary purpose of this study is to discuss and clarify certain critical points of the legal concept of "continental shelf" and the legal regime. The study also includes the Aegean Sea Dispute, which has appeared as an important aspect of the relations between Turkey and Greece. To reach at these aims, first the study examined the emergence of the concept of continental shelf; natural prolongation of land territories, with Truman Declaration, along with its getting regulated by means of "1958 Geneva Convention on the Continental Shelf" and revised through "1982 United Nations Convention on the Law of the Sea". Besides, the rights of the coastal states over the continental shelf in terms of exploration and exploitation of natural resources within the shelf as well as their authorization rights over the process of laying submarine cables and pipelines, operating artificial islands and plants and making scientific research on the relevant continental shelf have been studied. As most of the legal disputes about delimitation of maritime zones brought to the International Court of Justice and the Court of Arbitration are related with continental shelf in view to define delimitation, a total of fifteen cases were scrutinized. Following an overall review of Turkey's exclusive economic zone and continental shelf applications in the seas surrounding her, in the last chapter, the causes of the Aegean Continental Shelf Dispute between Turkey and Greece as well as the developments in relations between these countries are discussed. This discussion includes the application of special circumstances on the Aegean Sea Dispute, taking previous court decisions into account. Through this discussion, the study also proposes a joint development regime as an alternative solution, having examined the related state practices.