Türkçede tanıtlama belirticilerinin işlevleri

Abstract

İletişim sırasında kişiler arasındaki bilgi aktarımının sağlamasında konuşucunun/yazarın bilginin kaynağına ve güvenilirlik derecesine ilişkin kişisel duygu, inanç ve tutumunu tanıtlama belirticileri denilen dilsel düzeneklerle gösterdiği gerçeğinden yola çıkan çalışmamız 'Sosyal Bilimler alanlarına (tarih, coğrafya, sanat tarihi, sosyoloji, psikoloji, felsefe, dilbilim) ait metinlerde bilim ideolojisine, dolayısıyla metin oluşturma geleneğine bağlı olarak tanıtlama belirticilerinin öznelliğin nesnelleştirilmesi işlevini yüklendiği' varsayımını sınamak amacıyla Türkçede tanıtlama belirticilerinin sosyal bilimler alanına ilişkin bilimsel metinlerde nasıl kodlandıkları ve ne tür söylem işlevleri yüklendikleri sorularına yanıt aramıştır. Bu araştırma sorularını yanıtlayabilmek için hakemli bilimsel dergilerde yayınlanmış makalelerden tabakalandırılmış rastlantısal örnekleme yoluyla bir bütünce oluşturulmuş ve Dizgeci-İşlevsel Dilbilgisi modeli çerçevesinde incelenmiştir. Çalışmamızdan elde edilen bulgular Türkçede sosyal bilimler alanına ilişkin bilimsel metinlerde yazarların bilgiye olan tutumlarını sistematik olarak hangi dilsel düzenekler aracılığıyla kodladıklarını ve bu dilsel düzenekleri öznellik, nesnellik, paylaşılan-öznellik boyutunda ne sıklıkta kullandıklarını ortaya çıkarmıştır. Bu bulgular aynı zamanda sosyal bilimler alanına ilişkin bilimsel metinlerde dil kullanımının altında yatan ideolojik nedenlerin eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilmesine de ışık tutmaktadır. Buna göre, çalışmamız sosyal bilimler alanındaki bilimsel metinlerde tanıtlama belirticilerinin öznelliği örtükleştirme ve nesnelliği sağlama işlevinde rol oynadığını ileri sürmektedir. Tanıtlama belirticilerine ilişkin seçimlerin altında bilimsel alanda, baskın bilimsel paradigmanın normlarına uyarak saygınlık elde etme kaygısı yatmaktadır. This study sets forth from the fact that in communication while rendering information the speaker/writer indicates his/her personal emotions, beliefs and attitudes towards the source and the degree of reliability of the information, and seeks to answer the questions 'With what grammatical structures are evidential markers encoded in scientific texts produced in the field of social sciences in Turkish?' and 'What kind of discursive functions do they fulfill?' in order to test the basic hypothesis designated as 'evidential markers function to objectify subjectivity depending upon the ideology, consequently upon the tradition of producing texts within the field of social sciences (history, geography, art history, sociology, psychology, philosophy, linguistics). To answer these research questions a corpus was built from the texts published in academic journals by stratified random sampling and analyzed within the theoretical frame of Systemic- Functional Grammar. The findings we obtained from the analysis exhibit what linguistic structures writers employ systematically to reflect their attitudes towards information in Turkish scientific texts produced in the field of social sciences and what the distribution of these evidential markers is in indicating subjectivity, objectivity or inter-subjectivity. These findings also shed light on the evaluation of ideological reasons underlying the language used in scientific texts under discussion. Accordingly, our study claims that evidential markers play a role in blurring subjectivity, thus promoting objectivity in texts within the field of social sciences. The choices made in relation to evidential markers are governed by the concern to obtain prestige by means of conformity to the dominant scientific paradigm.