Türkçe ve İngilizce bilimsel makale özetlerinde bilgiyi kurgulama ve yazar kimliğini kodlama biçimleri

Abstract

Bilimsel söylemin oluşturulmasını sağlayan pek çok dilsel öğe bulunmaktadır. Bu öğelerden biri olan adlaştırma, bir anlam yaratma aracı (Halliday, 1994; 1998) olarak bilimsel metinlerde dilbilgisel ve anlambilimsel işlevlere sahiptir. Süreç adlaştırıldığında ad grubu, yoğun bilgiyle yüklenebilmekte ve anlamsal olarak adlaştırılmış süreç tümcede katılımcı olarak yer alabilmektedir (Banks, 2005). Dolayısıyla, kılıcı silinerek bilimsel söylemde nesnellik ve yazar yönelimli örtükleştirme sağlanmaktadır (StÃ¥lhammar, 2006). Bilimsel söylemde tarafsızlık ve nesnellik sağlayan diğer dilsel düzenekler, edilgen yapı kullanımı ve [-canlı] özelliğe sahip öznelerin (KDE) kişileştirilmesidir. Kişi adılı kullanımı ise, öznel yazar duruşunun oluşturulmasını sağlamaktadır. Bu belirlemeler ışığında bu çalışmanın amacı, Dizgeci İşlevsel Dilbilgisi modeli çerçevesinde edilgen yapı, etken yapı ve kişi adılları ile birlikte KDE ve adlaştırma biçimindeki dilbilgisel eğretileme yapılarını ele alarak Türkçe ve İngilizce bilimsel makale özetlerinde bilimsel bilginin nasıl kurgulandığını ve yazar duruşunun nasıl oluşturulduğunu incelemektir. Çalışmanın bütüncesi, Ekonomi, Sosyoloji, Psikoloji, Dilbilim, Fizik, Kimya, Biyoloji ve Mühendislik alanlarından rastlantısal örneklem yöntemiyle seçilmiş toplam 720 özetten oluşmaktadır. Dil ve kültür-bağımlı farklılıkları göz önünde bulunduran bu çalışma, bilimsel makalelerdeki Türkçe özet metinler (n=240) ile Türkçe özetlerin İngilizce paralel metinleri (n=240) ve aynı zamanda kontrol grubu olarak İngilizce anadili konuşucularının ürettiği İngilizce özet metinleri (n=240) incelemektedir. Çalışmada nicel ve nitel çözümlemelerden yararlanılarak karşılaştırmalı bütünce-temelli yaklaşım uygulanmıştır. Çalışmanın bulguları, dillerarası ve disiplinlerarası benzerlik ve farklılıkların olduğunu göstermiştir. Türkçe ve İngilizce özgün metinlerde adlaştırma kullanımı benzer bir dağılım sergilemesine karşın, İngilizce paralel metinlerde eğretileme yapılarının açımlanmasıyla özgün metinlerde örtük olan bilginin belirtikleştirildiği görülmüştür. Edilgen yapı ve kişi adılı kullanımında da farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bulgulara göre, Türkçe özgün özetlerde ve aynı zamanda da İngilizce paralel özetlerde sıklıkla kılıcısız edilgen ve KDE yapısı kullanımıyla nesnel bir yazar duruşu oluşturulmuştur. İngilizce özgün özetlerde ise, bilimsel söylem topluluğunda yer edinme çabaları ve öznel yazar duruşu, kişi adılları ve yüksek oranda etken yapı kullanımıyla kodlanmıştır. Bununla birlikte, disiplinlerarası karşılaştırmalar sonucunda, Sosyal Bilimler alanında sıklıkla adlaştırma yapılarına, etken yapıya ve kişi adıllarına yer verildiği, Fen Bilimleri alanında ise daha çok edilgen yapının kullanıldığı belirlenmiştir. Bu bulgular bağlamında, bilimsel metinlerde yazar duruşunu kodlayan ve bilgi üretimi sağlayan sözlükdilbilgisel örüntülerin dile ve alana özgü yazma edimlerine göre düzenlendiği söylenebilir. Scientific discourse bears some unique linguistic features. Nominalization, a meaning making mechanism used in scientific texts, (Halliday, 1994; 1998) has grammatical and semantic functions. By nominalizing a process, we are able to pack a lot of information into a nominal group and semantically, the nominalized process becomes a participant (Banks, 2005). Thus through removal of human agency, objectivity and anonymity are achieved (StÃ¥lhammar, 2006). The passive voice and the personification of inanimate subjects (PGM) are other linguistic features in scientific discourse applied to achieve impersonality and objectivity. Personal pronouns on the other hand, enable the academic writer to establish a subjective writer?s stance. Based on these assumptions, the present study attempts to analyze lexico-grammatical features in research article abstracts within the framework of Systemic Functional Linguistics (SFL), focusing specifically on voice, personal pronouns and grammatical metaphor in the form of nominalization and PGM to examine how Turkish and English academic writers construct scientific knowledge and writer?s stance. The corpus consists of 720 abstracts from the disciplines of economics, sociology, psychology, linguistics, engineering, physics, chemistry and biology. Considering variations in scientific languages across cultures and disciplines, this study presents an analysis of journal article abstracts written in Turkish (n=240) and their corresponding translations into English (n=240) as well as abstracts originally written in English (n=240). The study adopts a qualitative and quantitative corpus-based comparative approach. The findings indicate cross-linguistic and cross-disciplinary similarities and differences. Turkish and English original abstracts showed a similar distribution in the use of nominalization; however the parallel texts revealed instances of demetaphorization where implicit information in the original texts was made explicit in translated parallel texts. Differences also emerged in the use of voice and personal pronouns. The results revealed that an objective stance was established in Turkish as well as in English parallel abstracts by frequently referring to agentless passives and personification of inanimate subjects. English original abstracts, however, highlighted the authoritative stance and competition for space in the scientific discourse community with a more frequent use of personal pronouns matched by a high use of active voice. In addition, disciplinary comparisons revealed that abstracts in the soft sciences frequently applied nominalization, active voice and personal pronouns, whereas hard sciences referred more frequently to the passive voice. Consequently, it could be concluded that lexico-grammatical choices constructing scientific knowledge and writer?s stance are determined by cultural and disciplinary writing expectations.