Finansal liberalizasyonun ödemeler bilançosu üzerine etkileri: Türkiye örneği

Abstract

Türkiye'de 24 Ocak 1980 Kararları ile ithal ikameci sanayileşme stratejisinden ihracata dayalı sanayileşme stratejisine geçilmiştir. İç ekonomik ve siyasi gelişmeler ile dışsal dinamiklerin zorunlu kıldığı bu politika değişikliği, Türkiye'nin uluslararası finansal dünya piyasalarına eklemlenmesini de beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda 1980–1989 yılları arasında iç finansal liberalizasyon süreci yaşayan Türkiye 1989 yılında 32 Sayılı Kararla beraber tam finansal liberalizasyona yönelmiş ve sermaye hareketlerini tamamen serbestleştirmiştir. Böylece ülkenin tasarruf açığını uluslararası piyasalardan elde edeceği kaynaklar ile gidermeye çalışan Türkiye, bu tercihin olası olumsuz sonuçlarını da yaşamaya başlamıştır. Nitekim 1994, 2000 ve 2001 yıllarında yaşanan büyük ekonomik krizlerde finansal liberalizasyonun yarattığı sonuçların önemli rolü olmuştur. Gerek literatürde gerekse yukarıda ifade edilen gelişmeler çerçevesinde Türkiye pratiğinde son derece güncel bir konu olan finansal liberalizasyon ile ödemeler bilançosunda yaşanan gelişmeler arasındaki etkileşimi analiz etmeyi amaçlayan bu çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde finansal liberalizasyon kavramsal ve teorik düzeyde ele alınmıştır. İkinci bölümde ödemeler bilançosunda yer alan kalemler ile finansal liberalizasyonun bu kalemler üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde Türkiye'de finansal liberalizasyona yönelik düzenlemeler ve bunun ödemeler dengesi üzerindeki genel etkileri analiz edilmiştir. Çalışmanın son bölümü ise ekonometrik yöntemler aracılığıyla finansal liberalizasyonun ödemeler dengesi kalemleri üzerine doğrudan ve dolaylı kanallar ile etkilerinin değerlendirilmesine ayrılmıştır. Çalışma dört bölümde yapılan değerlendirmelerin özetlendiği ve politika tercihlerine ilişkin önerilere yer verilen sonuç bölümüyle tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: 1 – Finansal Liberalizasyon, 2- Ödemeler Bilançosu, 3- Doğrudan Etki Kanalları, 4- Dolaylı Etki Kanalları, 5- Bütünleşme. After 24 January 1980 Decisions, Turkey moved from import-substitution industrialisation strategy to export-based industrialisation strategy. As the inevitable result of internal economic and political developments and external dynamics, this policy change led to Turkey's articulation to the international financial world markets. In this respect, Turkey, who internalised the financial liberalisation process between the years 1980-1989, stepped into full financial liberalisation via Dec. No. 32 of 1989 and liberalised all her capital flows completely. Trying to compensate her saving deficits with the sources obtained from international markets, Turkey started to experience the potential drawbacks of her preference. Thus, the results brought about by financial liberalisation played a leading role in the crises which Turkey went through in 1994, 2000 and 2001. As it is pointed out both in the literature and the developments mentioned above, this study, which aims at analysing the interaction between financial liberalisation -a completely up-to-date issue in Turkish context- and the changes in the balance of payments, consists of four parts. In the first part, financial liberalisation is examined both at conceptual and theoretical levels. The second part focuses on the items included in the balance of payments and the direct and indirect effects of financial liberalisation on these items. Part three deals with the analysis of the arrangements related to financial liberalisation in Turkey and its general effects on the balance of payments. Assigning econometric methods, the last part of the study attempts to evaluate the direct and indirect effects of financial liberalisation on the items in the balance of payments. The study is finalised with a conclusion part in which the previous ones are summarised and recommendations related to policy preferences are made. Keywords: 1-Financial Liberalisation, 2-Balance of Payments, 3-Direct Impulse Channels, 4-Indirect Impulse Channels, 5-Co-Integration.