Sigara ve alkol tüketimini etkileyen değişkenlerin ekonometrik analizi

Abstract

Regresyon modelleri bağımlı değişken ile açıklayıcı değişken arasındaki ilişkiyi analiz eden modellerdir. Geniş bir uygulama alanına sahip olan doğrusal regresyon modelin kullanılabilmesi için bağımlı değişkenin sürekli olması varsayımının sağlanması gerekmektedir. Kategorik verinin yaygın olarak kullanıldığı uygulama alanında bu varsayım çoğunlukla sağlanamadığı için kalitatif tercih modelleri sıkça kullanılmaktadır. Bağımlı değişkenin kategorik olduğu durumda en küçük kareler yöntemi ile doğrusal, sapmasız tahmin edicilerin tahminlenmesi mümkün olmamaktadır. Çalışmada, Türkiye genelinde ve 7 bölgede alkol ve sigara tüketim harcamasını etkileyen faktörleri belirlemeye yönelik sıralı logit model tahminleri yapılmıştır. Ayrıca, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılan 2003 yılı hanehalkı bütçe anketinin verileri kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye genelinde aylık gelir, cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi, medeni durum, iş yeri statüsü, iş durumu, iş yerinin faaliyeti, dışarıda yeme durumu, şans oyunu oynama durumu, kahvehaneye gitme durumu, özel sigorta durumu ve konut tipinin alkol tüketim harcamasınıæ aylık gelir, cinsiyet, yaş, sağlık sigortası, eğitim düzeyi, medeni durum, iş durumu, iş yerinin faaliyeti, dışarıda yeme durumu, şans oyunu oynama durumu, kahvehaneye gitme durumu, yerleşim durumu, meslek ve mülkiyet değişkenleri sigara tüketim harcamasını, etkileyen faktörler olarak belirlenmiştir. Ayrıca bölge bazında sözü edilen değişkenlerin alkol ve sigara tüketim harcamaları üzerindeki etkileri incelenmiştir. Anahtar Kelimeleræ 1) Alkol Tüketimi, 2) Sigara Tüketimi, 3) Sıralı Logit Model, 4) Kalitatif Tercih Modelleri Regression models examines the relationship between the response variable and explanatory variables. For the use of Linear regression model which has a wide use, response variable needs to be continuous. In field of application this assumption is mostly not satisfied because of the categorical data usage. Thus, qualitative choice models are applied frequently in application. When the dependent variable is categorical, the ordinary least squares method can no longer produce the best linear unbiased estimator. In this study, throughout Turkey and 7 region, the factors effective on alcohol and cigarette expenditure are estimated and interpreted through ordered logit models. Household budget surveys data which has been carrying out by Turkish Statistical Institute was used at the research. According to the research results, throughout Turkey, monthly income, gender, age, educational level, marital status, business status, business standing, scope of business, dining out, playing game of chance, going coffee house, having private insurance and type of house factors effect alcohol expenditureæ monthly income, gender, age, having health insurance, educational level, marital status, business standing, scope of business, dining out, playing game of chance, going coffee house, settlement type, occupation, property factors effect cigarette expenditure. Furthermore, aforementioned variables effects on alcohol and cigarette expenditure for 7 region are investigated. Keywordsæ 1) Alcohol Consumption, 2) Cigarette Consumption, 3) Ordered Logit Model, 4) Qualitative Choice Models