Türkiye'de siyasi partilerdeki mevcut muhasebe sisteminin incelenmesi ve denetimi

Abstract

İnsan topluluklarının siyasi bir amaç etrafında toplanıp teşkilatlanması sonucu ortaya çıkan siyasi partiler, temsili demokrasilerin vazgeçilmez öğeleridir. İnsanların siyaset ile olan ilişkisi yöneten yönetilen ilişkisinin olduğu kadar eski olmasına karsın modern anlamda siyasi partilerin ortaya çıkısı iki yüz yıllık bir tarihe dayanmaktadır. Modern anlamda siyasi partiler ortaya çıkmadan önce insanlar düşüncelerini fikir akımları, halk kulüpleri, felsefi dernekler ve parlamento grupları aracılığı ile dile getirmişlerdir. Demokrasi anlayışındaki gelişmeler ile beraber insanlar düşüncelerini daha organize bir yapılanma olan siyasi partiler aracılığıyla dile getirmeye başlamışlardır. Dünyanın değişik ülkelerinde değişik zamanlarda ortaya çıkan siyasi partiler, Türkiye'de 1908 yılında II. Meşrutiyet'in ilanı ile beraber tanınmaya başlamış, 1961 Anayasası ile Anayasalarda düzenlemeye konu olmuş ve güvence altına alınmıştır. Siyasi partiler daha sonra 1965 yılında çıkarılan 648 sayılı Siyasi Partiler Yasası ve 1983 yılında çıkarılan 2820 sayılı Siyasi Partiler Yasası ile düzenlemeye konu olmuşlardır. Bu yasalardaæ siyasi partilerin finansal yapılarına ilişkin çeşitli düzenlemeler ile birlikte, siyasi partilerin gelir ve gider unsurlarının neler olduğu, gelirlerin elde edilmesinde ve harcamaların yapılmasında hangi usullere göre hareket edilmesi gerektiği konularına yer verilmiştir. Bu konular yasa ile düzenlenmiş olmakla birlikte uygulamada siyasi partilerin çeşitli zorluklar ile karşılaştığı görülmektedir. Temel muhasebe mantığından uzak olan muhasebe uygulamaları, parti tüzel kişiliğine yönelik maddi yaptırımları beraberinde getirmektedir. Yasa da açıklık kazanmayan bu konu ile beraber, siyasi partilerin ortak bir muhasebe sisteminin olmayışı farklı uygulamaları beraberinde getirmekte, ayrıca şeffaf olmayan finansal raporlama ilgi gruplarının tepkilerine neden olmaktadır. Siyasi partilerin muhasebe yapılarına ilişkin olarak, gerek yasada gerekse uygulamada mevcut olan bir takım eksikliklerin giderilmesi amacıyla bu çalışmada siyasi partilere yeni bir muhasebe sistemi önerilmiştir. Bu sayede, siyasi partilerin muhasebe kayıtlarının neden sonuç ilişkisine dayandırılması, yanlış uygulamaların ortadan kaldırılması, partilerin finansal yapılarının daha gelişmiş finansal çıktılar ile birlikte üyelerin ve kamunun bilgisine sunulması ve şeffaflığın sağlanması hedeflenmiştir. Political parties that were formed when communites came together and got organized are the inevitable components of representative democrasies. Although the relationship between people and politics is as old as the relationship between the rulers and the ruled, the birth of political parties dates back to two centuries. Before political parties originated in the modern sense, people made themselves understood through schools of thought, public clubs, phlosophical organizations and groups of parliaments. Starting with the developments in democrasy, people started to express their opinions by way of political parties, which are more structered organizations. Political parties that appeared at different times in different parts of the world were first seen in Turkey when the second onstitutional monarchy was declared in 1908. They were mentioned in the laws in 1961 constitution and so were secured. Later on political parties were again mentioned in Political Parties Law numbered 648 in 1965 and were reorganized in Political Parties Law numbered 2820 in 1983. These laws stated various regulations related to financial structures of political parties. In addition they showed what the income and expense elements of social parties were and which principles should be applied as far as income and expenses were concerned. Although these issues were regulated in the constitution, we see that political parties have so far had many difficulties. Accounting activites which are far from the fundemental accounting reasoning, cause some financial damage to legal personaltiy of political parties. The fact that this issue is not clarifed in our constitution and that political parties do not have a common accounting system leads to differentapplicationsæ in addition nontransparent financil reporting system bring about some reactions of related groups. As regards the accounting structures of political parties, in this study a new accounting system has been porposed to political parties in order to remove certain defects both in laws and in applications. As a consequence, we have aimed to rest financial records of political parties on cause-and-effect relationship, to remove faulty applications, to present financial structures of political parties to the public with better financial printouts and therefore to secure transparency.