Türk Vergi Hukukunda ihtirazi kayıtla beyanname verilmesi ve yargı aşaması

Abstract

Vergi Usul Kanunumuzun 378/2.f. mükelleflerin beyan ettikleri matrahlara ve bu matrahlar üzerinden tarh edilen vergilere karşı dava açamayacaklarını hüküm altına almıştır. Vergi hukuku sistemimizde bu hükmün iki istisnası mevcuttur. Birincisi; Vergi hatası, İkincisi de; İhtirazi kayıtla beyanname vererek dava açmadır. Vergi Hatası, Vergi Usul Kanunumuzda düzenlemekle birlikte, ihtirazi kayıt Müessesi İle ilgili herhangi bir düzenleme mevcut değildir. Müessesenin hukuki sonuçlarına ilişkin düzenlemeye İdari Yargılama Usul Kanunu'nun 26/3.fıkrasında rastlamaktayız. Diğer yandan, ihtirazi kayıtla beyanname verme ve dava açmaya ilişkin müessesenin uygulanmasına yönelik düzenlemeleri, İdari Yargılama Usul Kanunu' nun 39/3. f. ve müteakip maddelerinde görmekteyiz. İhtirazi kayıt müessesinin uygulamasını yalnızca, beyannamelere ihtirazi kayıt koyarak dava açılması olarak görmek, söz konusu müessesenin çok dar bir kapsama inhisar ettirilmesi demektir. İhtirazi kayıt, Bir kısım hakların sonradan kullanılabilmesi için hukuki işlem esnasında konulan çekince kaydı olduğu için, mükelleflerin, idarenin vergilendirme ile ilgili işlemlerine karşı, hakkını arama imkanını verir. Nitekim, tezimizde ihtirazi kayıt müessesinin beyannamelere konulan çekincelere dayanılarak dava açmanın yanında, örneğin, tahakkuku tahsile dayalı vergilerde, idarenin amme alacaklarının tahsili usulü hakkındaki kanun ile ilgili tasarruflarda, müessesinin uygulama alanı bulduğunu da belirttik. Tezimizin birinci bölümünde; İhtirazi kaydın tanımı, özel hukuktaki yeri, yabancı ülkelerdeki uygulaması ile Türkiye'deki tarihsel gelişimi ve bugünkü uygulamasına yer verilmiştir. İkinci bölümünde; Ülkemizde, ihtirazi kayıtla beyanname verilmesi, beyanname ile vergilendirme dışında, diğer vergilerde ihtirazi kaydın uygulamasına ve yine bu bölümde, mükelleflerin ihtirazi kayıtla beyanname vermelerine ilişkin istatistiki verilere yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise; ihtirazi kayıtla verilen beyannamelere ilişkin yargıya başvurulması, yargılama süreci ve sonuçlarına yer verildiği gibi sonuçları çok önemli ihtirazi kayıtla açılmış, Anayasa Mahkemesi ve Danıştay'da görülmüş iki davaya tezimizde yer verilmiştir. Ayrıca, yine bu bölümde, ihtirazi kayıtla beyanname verilerek, açılan davaların sonuçlarına ilişkin istatistiki veriler yer almıştır. Dördüncü bölüm, Tezimizin sonuç ve öneriler kısmı olup, bu bölümde müessesenin değerlendirilmesi ile vergi hukuku sistemimizde olması gereken yeri hakkında önerilerde bulunulmuştur. In 378/2th provision of Turkish Tax Procedure Law, it is subjected that tax-payers are not permitted to sue for tax bases they declared and taxes assessed over these bases. In Turkish Tax Law system there exist two exceptions for this provision. These are ? taxing mistake? and ?indictment by filing a return through reservations?. In Turkish Tax Procedure Law, taxing mistakes are legislated while any legislation for reservation institution does not included into the Law. In 26/3 rd provision of Administrative Procedure Act, one may find a legislation towards juridical acts of institution. In addition, 39/3 rd provision of Administrative Procedure Act is also about application of institution of indictment and filing returns by reservation. It would be a very limited approach to assess the application of reservation institution only as indictment by reserving tax returns. As the reservations are dissenting opinions used in order to get some rights later, they give the right of seeking justice towards taxing operations of administrative authorities to tax payers. In fact, in our study we also mentioned that the reservation institution can be used not only for indictments about dissenting opinions but also for applications about Procedure Law of Collection of Public claims and taxes based on realization of collection. In first chapter of our study, we explained the description of reservation and its usage in Private Law and also mentioned about the application of this institution in both foreign countries and Turkey. In addition, the historical backgroud of this institution and its current applications are also included in study. In second chapter, we represented statistical data about reservation applications of tax payers in Turkey. Moreover, in this chapter we also mentioned about tax returns by reservations and taxing through tax returns. In third chapter, juridical procedures about reservations for tax returns; for instance, we explained two courts, one in Constitutional Court and other in State Council, in terms of reservations. In addition, we also represented statistical data about courts about reservation institution. In fourth and the final chapter of our study, we made some proposals about how a reservation institution should be applied in Turkish Tax Law system.