Sağlığı geliştirme modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin yoksul kadınların meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı davranışlarına etkisi

Abstract

Amaç: Bu çalışma yoksul kadınların meme ve serviks kanserini erken dönemde tanılamaya yönelik davranışlarında engelleyici faktörleri belirlemek, kadınların her ay düzenli kendi kendine meme muayenesi yapmasını, klinik meme muayenesi yaptırmasını, mamografi çektirmesini ve pap smear testi yaptırmasını sağlamak amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Araştırma iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşama, yoksul kadınların erken tanı davranışlarında engelleri belirlemek için yapılan kalitatif çalışmadır. Meme kanseri için 40 kadın, serviks kanseri için 27 kadın ile görüşülmüştür. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır ve içerik analizi metoduyla analiz edilmiştir. İkinci aşama, Sağlık İnanç Modeli ve Sağlığı Geliştirme Modeli kullanılarak 50 deney ve 50 kontrol grubu olmak üzere toplam 100 yoksul kadın üzerinde yapılan yarı deneysel bir çalışmadır. Verilerin değerlendirilmesinde; Sosyo-Demografik Özellikler Bilgi Formu, Sağlık İnanç Modeli Ölçeği, Öz-Etkililik Ölçeği, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II-Sağlık Sorumluluğu Alt Boyutu, Önceki Davranışlarla İlişkili Bilgi Formu kullanılmıştır. Bulgular: Meme kanserine yönelik olarak yapılan odak grup görüşmelerinden elde edilen veriler, bireysel tutum ve inançlar, sağlık hizmetlerinin sunumu ve kültürel faktörler temaları altında incelenmiştir. Serviks kanseri erken tanısına yönelik algılanan engellere ilişkin yapılan odak grup görüşmelerinden elde edilen veriler, bilgi eksikliği, bireysel tutum ve davranışlar ve sağlık hizmetlerinin sunumu temaları olarak belirlenmiştir. Yapılan girişimler sonrası deney grubundaki yoksul kadınların kendi kendine meme muayenesi ve klinik meme muayenesi yaptırma oranlarında fark varken, mamografi çektirme ve pap smear testi yapma oranlarında fark saptanmamıştır. Sonuç: Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda yoksul kadınlarda meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarının geliştirilmesi için sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modelinin kullanıldığı girişimlerin planlanması, ayrıca kadınların erken tanı davranışlarında bulunmama nedenleri arasında en önemli etmenin bilgi eksikliği olması nedeniyle, sağlık eğitimlerinin yaygınlaştırılması önerilmektedir. Objective: The aim of this study is to identify the barriers in the early detection behaviour of breast and cervical cancer of low income women, to enable women to do breast self examination every month regularly, have clinical breast examination done, get a mammography and pap test. Method: The study has been done in two stages. The first stage is the qualitative study which identifies the barriers in the early detection behaviour of low income women. Forty women has been interviewed for breast cancer and 27 women for cervical cancer. Data was gathered through semi-structured interviews and analyzed using the content analysis method. The second stage is a quasi-experimental study which has been done by using Health Belief Model and Health Promotion Model on 100 low income women. Fifty of these women were in the experimental group and fifty were in the control group. Data were collected using Socio-Demographic Characteristics Information Form, Health Belief Model Scale, Self-Efficacy Scale, Healthy Life-Style Behavior Scale II-Health responsibility Subscale and Prior Releated Behavior Information Form. Results: The barriers obtained from the focus groups have been identified as individual attitudes and beliefs, delivery of health services, cultural factors for breast cancer and information inadequate, personal attitudes and behaviours and the delivery of health services for cervical cancer. After the nursing intervention it has been found out that whilst the ratio of the breast self examination and clinical breast examination done of the low income women in the experimental group have increased. There has been no difference between the experimental group and control group in terms of the ratio of having a mammography and pap smear test. Conclusion: Considering the results of this study it is suggested that in order to improve the early detection behaviour of breast and cervical cancer in low income women nursing intervention should be planned using Health Belief and Health Promotion Model. Also since one of the most important factors of low income women?s reason for not showing any early detection behaviour is having inadequate information, it is suggested that health education should be enhanced.