Manisa iline ait sağlık düzeyi göstergeleri: Yıllara göre sağlık ocağı ve aile hekimliği dönemlerinin karşılaştırılması (2003-2012)

Abstract

Amaç: Türkiye'de sağlık ocağı (SO) ve aile hekimliği (AH) dönemlerinin karşılaştırmalı olarak değerlendirildiği çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı Manisa ilinde SO (2003-2007) ve AH (2008-2012) dönemindeki uygulamaların ve sağlık düzeyi göstergelerinin yıllar içindeki değişiminin karşılaştırılmasıdır. Yöntem: Araştırma kesitsel ve analitik tipte bir çalışmadır ve kalitatif ve kantitatif olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Sağlık düzeyi göstergeleri, Manisa İl Sağlık Müdürlüğü istatistik yıllıklarından ve Aile Hekimliği Bilgi Sisteminden elde edilmiştir. İki dönem arasındaki regresyon eğrilerinin kesişim noktaları ve eğimlerine ait beta katsayıları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olup olmadığı Segmented regresyon analizi ile Stata 11.0 istatistik programı kullanılarak incelenmiştir. Kalitatif veriler ise hem SO hem de AH sisteminde çalışan sağlık yöneticileri, sağlık çalışanları ve hizmet kullanıcılar ile 2012 yılında yapılan derinlemesine görüşmeler yoluyla elde edilmiştir. Bulgular: Her iki dönemde de çalışmış personele ve hizmet almış halka göre SO dönemi ekip çalışması, ev gezileri, çevre sağlığı, aile planlaması ve filyasyon çalışmaları açısından AH dönemine göre daha iyidir. AH dönemi ise hastalara ilgi gösterme, aynı hekim tarafından izlenme, bilgisayar, internet olanakları açısından SO döneminden daha iyidir. Kentsel alanda halk özellikle bekleme süresinin azalması ve her gittiğinde aynı hekime ulaşmaktan ötürü memnundur. Kesikli regresyon analizlerinde bebek, çocuk, gebe ve kadın izlemlerinin AH döneminde, SO dönemine göre anlamlı olarak negatif yönde kırıldığı (p<0.05), muayene sayılarının ise AH döneminde SO dönemine göre anlamlı olarak pozitif yönde kırıldığı (p<0.05) saptanmıştır. Aşılama oranlarının ve ölüm hızlarındaki değişimin ise (kırılma ve eğimler) her iki dönemde benzer olduğu saptanmıştır (p>0.05). Sonuç: SO dönemi topluma yönelik hizmet sunumu açısından daha iyiyken, AH dönemi hekime daha rahat ulaşabilmek açısından daha iyidir. Objective: There are very few studies in Turkey, comparing two periods of practice through Health Centers (HC) and Family Physicians (FP). This study aims to compare health indicators in the city of Manisa during the period of HCs (2003-2007) and FPs (2008-2012) to determine the changes on a yearly basis. Method: This study is an analytical study with quantitative and qualitative (mixed) methodologies both utilized. Health indicators have been gathered from Manisa?s Provincial Health Directorate through their yearly statistics as well as Family Physicians? Information DataBank. Through use of Stata 11.0 statistical software, a segmented regression analysis has been completed to establish the intersections between regression lines from both periods as well as beta values of the regression line slopes with statistically significant results. Qualitative portion of the study included in depth interviews completed in 2012, with the HC and FP staff, managers and users (patients) who are able to compare both periods. Results: When we compare the staff and patient impressions with experiences in both systems, HC period was more successful in teamwork, home visits, environmental health, family planning and filiation of communicable diseases than the FP period. However, FP period seems to be better in terms of dealing with patients, ability to see the same physician, and computer and internet access (for the staff). In urban area , the public is happy with the shorter wait times and ability to see the same physician. Segmented regression analysis showed that infant, child, women and pregnancy care under the FP system is negatively segmented and this change is statistically significant (p<0.05). However number of outpatients under the HC system is positively segmented and this is statistically significant (p<0.05). Vaccinations and mortality rates changes between the two periods were similar both in terms of the segmentation and the slope of the regression lines (p>0.05). Conclusion: Study concludes that the HC period was better in terms of community health services while FP period made it easier to reach the family physicians.