Türkçe için frekansa özgü sözcük tanıma testinin geliştirilmesi

Abstract

Konuşmayı anlama, toplumsal yaşamdaki bireyin en önemli iletişimsel becerilerinden birisidir. İşitme kaybının değerlendirilmesinde kullanılan konuşma testleri, bireylerin konuşmayı anlama performansı hakkında vazgeçilmez bilgi sağlaması açısından odyolojik test bataryasının temel bir öğesidir. Test uyaranı olarak insan sesinin kullanıldığı bu testler, işitsel sistemin işlemleme kapasitesi hakkında frekansa özgü bilgi sağlamaya pek elverişli değillerdir. Bu çalışmada, konuşmayı anlama becerisinin frekansa özgü olarak değerlendirilmesine yardımcı olacak Türkçe için frekansa özgü sözcük tanıma testini geliştirmek amaçlandı. Bunun için, Dokuz Eylül Sözcük Tanıma Testi'nin hazırlanma sürecinde oluşturulan sözcük havuzundan yararlanıldı. Yetişkin ve çocuk sesiyle kaydedilmiş tek heceli anlamlı sözcükler farklı genişliklere sahip bant geçirgen filtrelerden geçirildi. Bant geçirgen filtrelerin yüksek geçirgen kesme frekansları sabit 250 Hz iken, alçak geçirgen kesme frekansları yetişkin sesli kayıtlarda 4, 3, 2, 1.5 ve 1 kHz; çocuk sesli kayıtlarda 8, 6, 4, 3 ve 2 kHz idi. Böylelikle her bir sözcük kaydının, spektrumu yüksek frekanslarda yarı oktav aralıklarla darlaşan, 5'er adet türevi elde edildi. Tüm türevler normal işiten genç yetişkin katılımcılara dinletildi. Katılımcılardan elde edilen yanıtlara göre, filtre frekans bandının darlaşmasına bağlı olarak sözcüklerin anlaşılırlığında meydana gelen değişimlerin eğim oranları saptandı. Bu çalışmanın sonucuna göre, sözcüklerin anlaşılırlık oranları, filtre bant genişliğinin ve her bir sözcüğün spektral yapısının bir fonksiyonu olarak farklı eğim oranlarıyla azalıyordu. 0.25-1 kHz, 1-1,5 kHz, 1.5-2 kHz, 2-3 kHz, 3-4 kHz, 3-6 kHz ve 4-6 kHz frekans bantlarından birinde anlaşılırlıkları yüksek bir eğim oranıyla azalan sözcükler, frekansa özgü sözcük tanıma testinin konuşma materyalleri olmaya aday olarak belirlendi. Speech perception is one of the most important communicational abilities of human being in daily life. Because of the fact that speech tests that are used for evaluation of hearing impairment supply invaluable information about speech perception performance, they are considered as a basic component of audiological test battery. Utilizing human voice as a test signal, these tests are not convenient for supplying frequency specific information about the processing capacity of auditory system. The aim of this study was to develop a frequency specific word recognition test for Turkish which would aid to obtain frequency specific information in terms of speech perception ability. For this purpose, materials of word lists composed during development of Dokuz Eylul Word Recognition Test were utilized. Monosyllabic meaningful words which were recorded by an adult as well as a kid speaker were band-pass filtered at various widths of frequency bands. The high cut-off frequency of the filter band was set to 250 Hz constant, while the lower cut-off frequencies were set to 4, 3, 2, 1.5, 1 kHz for the adult speaker recordings and 8, 6, 4, 3, 2 kHz for the kid speaker recordings. In this way, for every word recordings, five different filtered derivations narrowing with half octave band intervals were obtained. All derivations were tested on young-adult listeners with normal hearing. According to the results which were obtained from the participants, the slopes of alterations in the rate of intelligibility of words that resulted by narrowing of filter frequency band were determined. As a result of this study, intelligibility rates of words were declining with different slope rates as a function of the filter bandwidth and spectral content of each word. The words which had declining intelligibility rates with high slope in one of the frequency ranges of 0.25-1 kHz, 1-1,5 kHz, 1.5-2 kHz, 2-3 kHz, 3-4 kHz, 3-6 kHz and 4-6 kHz were ascertained as candidate for speech materials of frequency specific word recognition test.