1980'lerden günümüze Türkiye'de sosyal sorumluluk projeleri ve afişlere yansıması

Abstract

Sosyal Sorumluluk kavramı; yaşadığımız topluma karşı birebir sorumluluğumuz olduğunu ve herkesin topluma katkılarının olabileceğini, öncelikle kendisinin kavraması anlamına gelmektedir. Sosyal Sorumluluk, 1980 öncesinde çok fazla üzerinde durulmayan fakat 90'larla birlikte adını sıkça duymaya başladığımız bir kavramdır. Reklam ajanslarının kurulmaya başladığı ve bireysellikten ekip çalışmasına doğru geçildiği yıllarda, toplumsal konular, grafik tasarımın ilgi alanına girmeye başlamıştır. Bu sebeple, grafik tasarımın en etkin iletişim biçimlerinden olan afişler, sosyal sorumluluk projelerinin vazgeçilmez anlatım şekli olmuştur. 1980 Türkiye'sinin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı incelenmiş ve grafik tasarımın bu süreçteki gelişimine araştırmanın birinci bölümünde değinilmiştir. 12 Eylül darbesinin, Özal döneminin, dünyadaki değişimlerin etkileri incelenerek, yaşanan kültürel bölünme anlatılmıştır. Artan rekabet ortamıyla beraber, reklamın ve reklam ajanslarının önem kazanması da ele alınmıştır. Teknolojideki gelişmeler, bilgisayarın tasarım dünyasına girmesi ve postmodernizmin etkileri incelenmiştir. Sosyal sorumluluk kavramıyla, şirketlerin ve Sivil Toplum Kuruluşlarının sosyal sorumluluk projelerine yaklaşımları, ikinci bölümde anlatılmıştır. Sosyal sorumluluk projelerinde etkin faaliyette bulunan kurum ve kuruluşlar hakkında bilgiler verilmiştir. Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) tanımı ve faydaları üzerinde durulurken, sponsorluk kavramına da değinilmiştir. Popülerleşmenin kitleler için yaratılmış hali olan kitle kültürünün (Mass Culture), medyanın etkisiyle güçlenerek toplumsal hayatı etkilemesinden bahsedilmiştir. Bunların yanında, kurumların markalarını güçlendirmek adına KSS projelerine verdikleri önem üzerinde durularak, bazı markaların projelerine yer verilmiştir. Araştırmanın ağırlık kazandığı üçüncü bölüme gelindiğinde, sosyal sorumluluk projeleri, topluma ulaştırılma şekilleri ve bunların özellikle afişlere yansıması vurgulanmıştır. Sosyokültürel, politik ve çevre konulu afiş tasarımı anlatılmış, Türkiye'den ve dünyadan tasarımcıların örnek çalışmalarıyla da görsel olarak desteklenmiştir. Bunun yanı sıra, oluşturulan tasarımlarla da sosyal sorumluluğun ve sürdürülebilirliğin önemli olduğu konusu irdelenmiştir. Yine bu bölümde, sosyal sorumluluk projelerinin oluşmasında ya da desteklenmesinde şirketler, dernekler ve vakıfların, farklı roller üstlenerek, fayda sağlama yollarına gitmeleri anlatılmaktadır. Bu amaçla hizmet veren şirketlerden Turkcell'in ?Kardelenler Kampanyası?, derneklerden, WWF-Doğal Hayatı Koruma Derneği'nin çeşitli kampanyaları, vakıf olarak da, TEMA Vakfı'nın ?Geleceğimiz Erimesin? ve ?El Koyun? kampanyaları, tasarım örnekleriyle birlikte verilmiştir. Ayrıca, sosyal sorumluluk projelerine destek vermek adına bir ilk yaratılarak oluşturulan, dünyanın her yerinden tasarımcıların katılımıyla oluşan ve çok ses getiren, GOOD 50x70 yarışmasından da söz edilerek, tasarım örnekleri eklenmiştir. Sosyal sorumluluk projeleriyle örnek afiş tasarımları araştırmanın son bölümünde oluşturulmuştur. Konunun çok kapsamlı olmasından dolayı, çalışmalar araştırmanın içeriğiyle ilintilidir. Şöyle ki; afiş tasarımları, konular temel alınarak değil, araştırmada ele alınan şirketler, dernekler ve vakıflar adı altında, kurumlara/kuruluşlara ait olacak şekilde oluşturulmuştur. Genel olarak afiş, taşıdığı toplumsal sorumluluk ile grafik tasarımın görsel anlamlandırma ve biçimlendirme dili olarak etkin bir görev üstlenmiş, sosyal sorumluluk projelerinin ifade biçimi olmuştur. The social responsibility concept has not been emphasized greatly in 1980s however, along with 90s, this term started to be used frequently in the public. During the years when the advertising agencies were founded so the teamwork gained more importance than the individual work performance, the social issues had been involved in the interest of graphical design. Thus, the posters which are the most effective way of communication in graphical design are evaluated as the most important integrative component of social responsibility projects. The socio-economic and cultural nature of Turkey in 1980 was criticized and the development of graphical design was touched on in this process in the first chapter of the study. The cultural dichotomy that was experienced in our country had been evaluated in scope of the facts arising under the military coup of 12 September and republic period of President Ozal in parallel to the global transformations. Any other point that is related to rapidly increasing importance of advertisement and advertisement agencies along with the increasing competition has also been considered in the evaluations. The effects of technological improvements, computer introduction in the world of design and the subsequent effects of postmodernism were analyzed in details. In the second chapter, the social responsibility concept along with the approaches adopted by the companies and the civil society organization were taken into consideration in details. The corporate body and organizations who had contributed in the social responsibility projects effectively were explained. While the corporate social responsibility (KSS) definition and the benefits were being described in the second chapter, the sponsorship concept was taken into consideration as well. It was emphasized how the mass culture which was the manner of popularity created for the social groups affected the social life by strengthening with the effect of media. Besides, explaining the activities of the corporate bodies implying the importance given to the KSS projects to strengthen their corporate brands, some projects of those corporate brands were reviewed. In the third chapter which was the core chapter of the study, the social responsibility projects, communication ways to the society and particularly the role of posters in such communication were emphasized in details. Designing of socio-cultural, political and the environmental posters was explained along with the visual support of exemplary works of art performed by the Turkish and worldwide designers. In addition, it was also examined that the social responsibility and continuity could be important due to the success of created designs. Again, in this chapter, it was mentioned how different roles that the companies, associations and the social organizations had taken to constitute and support the social responsibility project to provide more benefits. As the significant examples, ?Kardelenler Kampanyası? by Turkcell, as one of the companies implementing services by this purpose, various campaigns held by WWF-Natural Life Protection Association and ?Geleceğimiz Erimesin? and ?El Koyun? campaigns held by TEMA Association were reviewed with the relevant design samples. Furthermore, GOOD 50x70 competition, which was constituted by the participation of many designers from all over the world as a leader project to give the support to the social responsibility projects was mentioned along with the relevant design samples. The sample posters with the social responsibility projects were involved in the final chapter of the study. Since the subject has rather extended content, the reviews were involved in the content of the study. It means that the poster designs have been created as to belonging to the corporate bodies/institutions including the social organizations and companies involved in the content of this study instead of the reviewed subjects. Generally the poster has taken an effective role as a visual sense-making and forming language of graphical design together with the social responsibility thus it becomes the expression way of such social responsibility projects.