Tiyatrodan uyarlanan opera yapıtlarında dramatik yapı - libretto ilişkisi ve örnek çözümlemeler

Abstract

Opera, temelde iki sanat üzerine kurulmuştur; bunlar tiyatro ve müziktir. Opera başlangıcından bugüne yaklaşık 400 yıl içinde binlerce eser üretmiş ve sahnelemiştir. Opera sanatı sürekli değişerek kendini geliştirmiştir; bu süreçte devrim niteliğinde buluşlar ve yenilikler yapan besteciler ve libretto yazarları vardır. Bu sanatçılar sayesinde opera bugün varlığını sürdürebilmektedir. Bu çalışmada öncelikle operanın kendini devam ettirebilmesi bakımından bu yenilikler incelenmiştir. Opera yapıtlarının bazıları özgün eser, bazıları ise daha önce yazılmış olan edebi ya da tiyatral metinlerden uyarlanmıştır. Dramatik bir yapı olan oyun metinleri, yine dramatik bir yapı olan librettoya uyarlanırken müziğin getirdiği kaçınılmaz sınırlamalar vardır. Tiyatro oyunları yazılırken, dramatik tasarım, belli başlı şifrelemelerle oluşturulur, bu şifrelemeler sonrasında yapılan dramaturgik çalışmalarla metin üzerinde değişiklikler ve güncellemeler yapmaya izin vermektedir. Ancak librettoda metin müzik ile dondurulur, gerektiğinde üzerinde değişiklik ya da güncelleme yapmak son derece zordur. Opera tarihi boyunca besteciler ve libretto yazarları, yapısal sorunları gidermek için bazı teknikler geliştirmişlerdir. Çalışmada örnek olarak şeçtiğimiz eserler tiyatro tarihinin değişik dönemlerinden seçilen klasikleşmiş oyunlardır. Bununla birlikte incelenen oyun yazarları, libretto yazarları, besteciler ve sahnelenen eserler de, opera tarihi açısından son derece önemlidir. Bu çalışmanın amacı, tiyatro eserlerinden uyarlanan bazı opera yapıtlarını karşılaştırarak, dramatik yapı açısından oyun metni ve libretto arasındaki değişimleri incelemektir. Opera based on two art forms: namely theatre and music. Thousands of plays have been written and performed for 400 years from the beginning of opera. The art of opera has developed by changing constantly. Owing to the composers and librettists who brought innovations and revolutions in this process, opera has been able to survive in our era. In this work, these innovations and revolutions were studied in respect of the survivability of opera.   Operas are original or adaptations from literary or theatrical texts. There are unavoidable limitations by music while adapting texts to libretti. Dramatic design requires some sort of coding in theatre texts. These codings later allow changes or updates on the texts. However, the text in libretti is consolidated by music and changes or updates are extremely difficult. Composers and librettists developed technics in order to these kind of structural problems. The operas selected as examples in this study are classical plays from different times of theatre history. Play writers, librettists and composers are important artists from the point of opera history.  The purpose of this study is to investigate the relations between the text and libretti from the point of dramatic structure