Elastan içeren dokuma kumaşlarda üç boyutlu yaklaşımlar

Abstract

Dokuma kumaş tasarımı; tema belirlenmesi, eskiz aşaması ve dokuma aşamalarında, fiziksel ve sezgisel parametreler ile yaratıcılık unsurlarının biraraya getirildiği bir tasarım disiplinidir. Tezin tasarım ve uygulama aşamalarında, sezgilerin ön plana çıkarıldığı yansıtıcı uygulamacı yöntemine başvurulmuş ve yaratıcılık düzeyinin dokuma tasarımında üst düzeye taşınması ve elastik ipliklerle üç boyutlu etkiler oluşturulması amaçlanmıştır. Yansıtıcı uygulamacı yöntemi; görsel ve bilimsel araştırmaların ardından, tasarımcının belirli bir bilgi birikimine ulaştıktan sonra, uygulama sürecinde karar vermesine ve deneysel uygulamalar doğrultusunda sezgileriyle hareket etmesine imkan tanımaktadır. Bu bağlamda tez çalışmasının konusu olan üç boyutlu etkilerin oluşturulması için elastan lifi ve elastik iplikler araştırılmıştır. Elastan lifi, kumaşa kazandırdığı esneme ve orijinal formuna dönme, vücudu sarma, hareket özgürlüğü sağlama vb fiziksel özelliklerin yanı sıra kumaşın yapısına bağlı olarak buruşuk, kabarık, rölyef ve hacimli olarak tanımlanabilecek üç boyutlu etkilerin ortaya çıkmasında da rol oynamaktadır. Dokuma kumaşlar kumaşın atkı ve çözgü ipliklerinin birbirleri üzerinden geçmesi nedeniyle en, boy ve derinlikleri ile üç boyutludurlar. Bal peteği, leno, kord vb örgülerde atkı veya çözgü ipliklerinin birbirleri üzerinden uzun atlamalar yaparak bağlanmaları kumaş yüzeyinde dokusal olarak ışık ve gölge etkileri ile üç boyutluluğu belirgin hale getirmektedir. Dokuma kumaşlarda üç boyutlu etkilerin elastik ipliklerle ortaya çıkarılması için elastik ipliğin çeşitli örgü ve yapılardaki davranışı incelenmiş ve tasarımlara başlanmıştır. Tasarım sürecinde; tema belirlenmesinin ardından, eskiz çalışmalarına geçilmiştir. Eskizlerde ve eskizlerin dokuma kumaşa dönüştürülmesi sürecinde; benzetme, sentez, farklı tekniklerin bir araya getirilmesi ve biçim arama gibi yaratıcılık yöntemlerinden faydalanılmıştır. Eskizlerin dokuma tekniği ile kumaş biçimine dönüştürülmesi sürecinde kullanılacak elastik iplik ve çözgü iplik renkleri sabit tutularak çalışmanın sınırları belirlenmiş ve üç boyutlu etkiler üzerine odaklanılmıştır. Tasarımların uygulanmasında örgü, yapı, atkı iplik renkleri vb faktörlere süreç içinde karar verilmiştir. Bu amaçla; jakar tezgahında beş, armürlü dokuma tezgahında ise altı adet dokuma uygulaması yapılmıştır. Jakar tezgahında yapılan uygulamalarda jakar tezgahının geniş desenlerde çalışmaya olanak sağlaması ile kumaş yüzeyinde üç boyutluluk derecesi gözle görülür biçimde arttırılmıştır. Figürlü desenlerle üç boyutlu etkilerin bir araya getirilmesi, esnetilmesi durumunda dokusu ve deseni değişen kumaşların tasarımını mümkün kılmıştır. Woven textile design is a discipline in which physical, intuitive and creativity methods are considered during conceptualization, sketching and weaving applications. The reflective practitioner method has been selected for the design and practice of the thesis research since it aims to raise the creativity level in weaving design and to create 3 dimensional effects on fabric surface by using elastic yarns. The reflective practitioner method also allows the designer to make decisions in the execution of the experiments guided by intuition. In this context, the elasthane fiber and elastic yarns have been investigated to create 3 dimensional effects on the fabric surface. Elasthane creates 3 dimensional effects on the fabric surface such as crinkle, voluminous and relief in conjunction with the fabric structure including such physical properties as keeping garment shape, fitting the body and enhancing freedom of movement. Woven fabrics are formed by the interlacement of weft and warp yarns, and they are naturally 3 dimensional in length breadth and depth. The long interlacements of weft and warp yarns in weaves such honeycomb, leno and cord show three dimensionality with the help of light and shadow on the fabric surface. In the scope of the thesis research, the three dimensional effects were initially studied in different weaves and structures by using elastic yarns in experimental pieces and the major designs were based on these experiments. In the design process the concept had been developed and sketches had been drawn. Diverse creative methods were utilized including: analogy, synthesis, and the convergence of different techniques and forms, while drawing the sketches and weaving. The elastic yarn type and warp color were set during the conversion of sketches to fabric forms through weaving with the focus on three dimensional effects. In the applications, the decisions for weaves, structures and weft yarn colors were made in an ongoing and reflective way. In this study, 5 fabric pieces have been woven on hand jacquard loom and 6 pieces have been woven on sample dobby loom. The 3 dimensionality extent has been increased in the applications woven on jacquard loom since the jacquard loom enable to work with wide patterns. Weaving pictorial images by using elastic yarns into fabrics which have 3 dimensional effects on their surface brings out the concept, flexible fabrics in texture and pattern when stretched out.