Türkiye'de tarihi yapılardaki çinilerin korunmasına ilişkin yapılan çalışmalar ve İzmir Milli Kütüphane "“ opera binası (Elhamra Sineması) çinilerinin koruma projesi

Abstract

Koruma ve onarım bilincinin dünyadaki gelişimi, özellikle Avrupa'da başlayan hareketlenme ve aynı dönemlerde ülkemizdeki kültür varlıklarını koruma çalışmaları, Türk korumacılık tarihinin gelişimi açısından oldukça etkili olmuştur. Osmanlı'nın son yıllarından Cumhuriyet'e kadar geçen süreçte yaşanan olumsuz gidişatın ardından, Cumhuriyet Döneminde Atatürk'ün bu konuda gösterdiği duyarlılık sayesinde olumlu çalışmaların gerçekleşmesi sağlanmıştır. Konuya yönelik detay bilgi ve kapsamlı ayrıntı nedeniyle bu tezde yalnızca, Türkiye'de Cumhuriyet sonrası yapılan koruma çalışmaları ele alınmıştır. Özellikle Türkiye'de tarihi yapıların dış cephelerinde bulunan çinilerin korunması ve korumayı yapan kurumlardan alınan bilgi ve belgelerin yanı sıra, Türkiye'de koruma anlayışının tarihsel süreci tezin kuramsal boyutunu oluşturmaktadır. Ülkemizde, Cumhuriyet sonrası tarihi yapılarda koruma konusunda çalışmalar yapan sorumlu üç kurum bulunmaktadır. Bunlar Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve TBMM bünyesindeki Milli Saraylar Daire Başkanlığı'dır. Korumaya yönelik uygulamalar bu kurumlar tarafından ama azımsanmayacak bir kısmı ise belirli yasalar çerçevesinde özel kuruluşlarca ve sivil toplum örgütlerince yürütülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye'de tarihi yapılarda bulunan çinilerin korunması konusunda yapılan döküm çalışması ile tarihi yapılar üzerinde bulunan çinilerin Cumhuriyetten günümüze kadar koruma çalışmalarını yapan resmi kurumlar ve bu kurumlarla birlikte çalışan özel firmalar belirlenerek listelenmiştir. Türkiye'de yapılan koruma onarım çalışmalarında saptama-belgelemenin önemi ve gerekliliği vurgulanarak, İzmir'de bulunan tarihi iki yapının (Milli Kütüphane ve Opera Binası) dış cephe kaplaması çinilerinin koruma projesi oluşturulmuştur. Seçilen yapılara ilişkin koruma projesi kapsamında bir koruma önerisi getirilerek, eksik çini karolarının yerine yeniden üretim önerisi sunularak uygulaması yapılmıştır. The evolution of conservation and restoration consciousness in the world and studies on cultural heritage conservation at the same period, especially the activity started in Europe, are quite effective factors for development of conservation history in Turkey. Shortly after the negative situation occurred in the last years of the Ottoman Empire, especially in the Republic period, positive works were put into practice about conservation owing to Ataturk's sensitivity on the subject. Because of having detailed information about the subject, it is intended to study only on the conservation work which was done after the Republic period of Turkey. The main subjects such as conservation of tiles on surface of historical buildings, information taken from official or private founding related with conservation, and historical period of conservational intelligence have constituted the theoretical aspects of this. There are three establishments connected with conservation of historical building after the foundation of Turkish Republic. These are General Directorate of Foundations, Ministry of Culture and Tourism and TBMM Department of National Palaces. In this study, a list is made about the official foundations which achieved conservation work on the tiles of historical buildings existed from the foundation of Turkish Republic to present day and the private firms worked in collaboration with them. With putting emphasis on the importance of determination and documentation conservation and restoration work in Turkey, the conservation project of exterior cover tiles of National Library and Opera Building that are two historical buildings in Izmir. In this thesis, it is presented a conservation project for the selected buildings, and a suggestion of new productions for the lacking tiles of these buildings.