Türkiye'deki farklı sepiyolit-paligorskit oluşumlarının kökeni ve diyajenetik evrimi

Abstract

Türkiye'de yaygın olarak bulunan sepiyolit-paligorskit oluşumlarından birbirinden farklı oluşum ortam ve koşullarına sahip Eskişehir-Sarısu, Konya-Yunak, Sivrihisar-İlyaspaşa, Sivas-Çetinkaya ve Malatya-Hekimhan bölgelerindeki oluşumlar mineralojik ve jeokimyasal olarak incelenmiştir. Bölgelerdeki sepiyolit-paligorskit ve ilgili mineraller MgO-Al2O3-SiO2-CaO-H2O-CO2-HCl sisteminde log (aMg2+/a2H+) ve log (aH4SiO4) değişkenlerine göre farklı log (aAl3+/a3H+) değerlerinde denge aktivite diyagramlarında değerlendirilmiştir. Sepiyolit ve paligorskit oluşumlarını etkileyen en önemli değişkenler ortamın pH`sı (alkalinitesi), alüminyum aktivitesi, silisyum aktivitesi ve ortamdaki karbonatın türü olarak belirlenmiştir. Özellikle alüminyum aktivitesi mineral parajenezini belirlemektedir. Bölgelerdeki yeraltı sularının bu diyagramlarla değerlendirilmesi şuanki su-kayaç etkileşimini belirlemede ve ilerdeki diyajenetik evrim sürecine açıklık getirmektedir. Çalışma alanlarındaki sepiyolit, paligorskit ve yeraltısuyu örneklerinin oksijen ve hidrojen izotop sonuçlarına göre bölgelerdeki sular meteorik kökenli ve bu minerallerle dengede ve etkileşimli sulardır. Parajenezde bulunan karbonat minerallerinin 18O ve 13C izotop sonuçları bölgelerdeki oluşum ortamlarının ve iklimsel koşulların belirlenmesinde oldukça önemli bilgiler sunmaktadır. Sepiolite-palygorskite occurrences in Eskişehir-Sarısu, Konya-Yunak, Sivrihisar-İlyaspaşa, Sivas-Çetinkaya and Malatya-Hekimhan regions which have different formation environments and conditions from each other were investigated. Sepiolite-palygorskite and related minerals and groundwaters were evaluated by equilibrium activity diagrams in the system of MgO-Al2O3-SiO2-CaO-H2O-CO2-HCl with respect to log (aMg2+/a2H+) versus log (aH4SiO4) at various log (aAl3+/a3H+) values. The most important variables effecting the formations of sepiolite and palygorskite are pH (alkalinity) of the environment, aluminum activity, silica activity and type of the carbonate. Especially, aluminum activity determines the mineral assemblages. According to the oxygen and hydrogen isotope results of the sepiolite, palygorskite and groundwater samples, the waters in the regions are meteoric in origin and in equilibrium with those minerals. 18O ve 13C isotope values of carbonate minerals found in the paragenesis give valuable informations to determine the formation environments and cilimates in the regions.