Porsuk Çayı Havzası yönetim stratejilerinin belirlenmesinde DPSIR yaklaşımının kullanılması

Abstract

Sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi amacıyla su kaynaklarının iyi ve etkin yönetilmesi, entegre havza yönetim sistemlerinde DPSIR yaklaşımı gibi yöntemlerin uygulanmasını gerektirmektedir. DPSIR yaklaşımı, sorunlu bir havza olan Porsuk Havzası üzerinde uygulanarak sürücü güçler (D), güçlerin sistem üzerinde oluşturduğu baskılar (P) ve sistemin baskı altındaki durumu (S) belirlenmiş, alternatif senaryolar oluşturularak sistemin etkileri (I) ve tepkileri (R) ortaya çıkarılmıştır. DPSIR yaklaşımından elde edilen sonuçlara göre gelecekte beklenen olası durumlarda havza, su kirliliği ve su miktarı (kıtlığı) açısından kapsamlı bir şekilde irdelenmiştir. İrdeleme sonucuna göre halihazırda Porsuk çayından içme, kullanma ve sulama suyu taleplerinin karşılanamaması durumu bulunmamakta ancak su kirliliği kriterleri açısından kabul edilebilir sınırların üzerinde olmaktadır. Geleceğe yönelik olarak oluşturulan üç farklı senaryonun sonuçları incelendiğinde, talep bölgelerinin talebin karşılanmama durumu bulunmakta; su kalitesi açısından, iyimser (optimistik) durum da dahil bütün senaryoların kirlilik sorununun çözümünde yetersiz kaldığı görülmektedir. Yetersiz kalan bu durumu düzeltmek amacıyla havzanın mevcut (BAU) ve iyimser (OPT) durumuna ait olmak üzere alternatif yönetim senaryoları oluşturulmuş, senaryo üretiminde QUAL2K ve WEAP simülasyon modellerinden faydalanılmıştır. Alternatif senaryoların sonuçlarının değerlendirilmesinde ve uygun senaryonun seçiminde, sonuçların daha güvenilir olması ve subjektif kararlardan uzaklaşılması amacıyla Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHY) kullanılarak bilimsel olarak seçilmesi tercih edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; su miktarı probleminin büyük olduğu mevcut durumun süregeldiği kabul edilen (BAU) durumda A7 senaryosu, su miktarı probleminin daha az sıkıntılı olduğu kabul edilen iyimser (OPT) durumda A4 senaryosu seçimlerinin doğru olacağı yapılan Çok Kriterli Karar Verme yöntemi analiz sonuçlarına göre belirlenmiştir. Management of water resources in an effective and efficient way in respect of sustainable development goals requires the application of sound methods for integrated river basin management, like the DPSIR approach. DPSIR approach is applied to the case of the Porsuk which is a problematic river basin to identify driving forces (D), pressures (P) and state (S) and alternative scenarios are generated to reveal system?s impacts (I) and responses (R). According to the results grasped from DPSIR approach river basin has investigated comprehensively from water pollution and water scarcity aspects at future probable situations. In respect of the results of that investigation, there is not a condition of non-meeting of drinking, using and irrigating water demands situation however from the point of water pollution criteria; it is above the acceptable limits. At the examination of three different scenarios results, there is the condition of non-meeting of demands at demand regions; from the water quality aspect, including the optimistic circumstance whole scenarios being insufficient at the solution of pollution problem. For putting the insufficient situation in order, alternative administration scenarios of basin generated as existed (BAU) and optimistic (OPT) scenarios, at the creation of scenarios being benefited from the simulation models of QUAL2K and WEAP. At the evaluation of the results of alternative scenarios and appropriate scenario selection, for more trustable solutions and avoiding from subjective decisions, Analytic Hierarchy Method from Multi-Criteria Decision-Making Method is scientifically preferred to be used. As to the results, A7 scenario, having major water quantity problem adopting the sustenance of the existed situation of (BAU) condition and A4 scenario, where water quantity problem adopted as less troubling of optimistic (OPT) situation; selection defined as appropriate by the analysis results of the Multi-Criteria Decision-Making Method.