Tarihi yapıların korunmasında ve koruma amaçlı imar planlarının hazırlanmasında bir belirleyici olarak trafik kaynaklı titreşimlerin ölçülmesi ve modellenmesi

Abstract

Trafik kaynaklı titreşimler Dünya?nın pek çok ülkesinde inceleme konusu olup; bu çalışmada konut kullanımlı tescilli taş yapılarda oluşan trafik kaynaklı titreşim düzeyleri ölçülmüş ve koruma amaçlı imar planı kararları ile kontrol edilebilen değişkenlerle açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında İzmir İli, Ödemiş İlçesi, Birgi Beldesi?nde bulunan on adet tescilli yapıda kontrollü olarak geçirilen kamyon, minibüs, ambulans, itfaiye, özel araç ve traktör ile oluşan titreşim düzeyleri yapının girişinde yola bakan iki köşesi ile orta noktasına sabitlenen sensörler ile ölçülmüştür. Çalışma kapsamında 630 adet ölçüm değeri elde edilmiş, ancak orta noktada konumlandırılan sensörden alınan değerlerin daha sağlıklı olması nedeniyle hatasız olduğu tespit edilen 199 titreşim değeri analizlerde kullanılmıştır. Çalışmada, yapıda oluşan trafik kaynaklı titreşim düzeyi (1) yapıya ve (2) taşıta, (3) çevreye ait özellikler ile (4) koruma amaçlı imar planı kararları ile kontrol edilebilen değişkenler ile çoklu doğrusal regrasyon yöntemi ile açıklanmaya çalışılmıştır. Elde edilen final modelde bağımlı değişkenin varyansının yüzde 86,3?ü (R kare değeri 0,863) açıklanabilmiştir. Yapıya bitişik bir bahçe duvarı bulunması, yapının önünde açık alan niteliğinde bir alan olması, yapının iki tarafında yapıya bitişik ve daha az yükseklikte binalar bulunması, tekerleklerin tümünün aynı çapta olması ve yapının önünde su kanalı bulunması; titreşim düzeyiyle ters orantılı bulunmuştur. Yapının önündeki yol kesişim noktası sayısı, yapı büyüklüğü, taşıtın toplam ağırlığı ve eğim durumu ise yapıda oluşan titreşim düzeyiyle doğru orantılı bulunmuştur. Bununla birlikte ölçüm yapılan yapının zemin malzemesinin karo olması, trafik kaynaklı titreşimleri diğer zemin malzemelerine göre en fazla azalttığı tespit edilen malzemeyken; karoyu sırasıyla mozaik kaplama, beton, ahşap, taş döşeme, kayrak taşı ve toprak takip etmektedir. Taşıt hızı hariç, değişkenlerin tümü 0,05 düzeyinde istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur. The level traffic induced vibrations on historic stone buildings are measured, and then statistically modeled using explanatory variables that can be controlled through planning decisions. The traffic induced vibration levels are measured for 10 historic stone buildings in Birgi, İzmir, Turkey using a truck, a midibus, an ambulance, a fire truck, a tractor, and a car. Three sensors are used in each building, where one of them is placed in the middle of the ground floor and the remaining two on the front corners of the building at the same floor. The final model explains 86,3 percent of the variation in the traffic induced peak vibration levels on historic stone buildings. Presence of a wall detached to the building, presence of an empty space (like a porch or a park) in front of the building, presence of detached buildings on sides of the building, presence of a water canal in front of the building are found to be negatively related to traffic vibration levels. The vehicles with same-diameter-tires are also found to induce less vibration on historic stone buildings compared to the vehicles with asymmetric-diameter-tires (like tractors). The number of intersections in front of the building, size of the building, slope, and total vehicle weight are found to be positively related to traffic vibration levels. The material of the ground floor is also found effective in traffic induced vibrations, where soil yields the highest vibration level. Slate, stone, wood, concrete, mosaic coating and tile materials yield less vibration levels orderly. All variables, but the speed of the vehicle, are found to be statistically significant at the 0,05 level.