Karikatürün hedef nesnesi olarak mimarlığın "kübik ev" üzerinden eleştirisi

Abstract

Cumhuriyet ideolojisinin modernleşme projelerinin halk üzerinde, mekansal anlamda etkin olduğu alan sivil mimarlık olmuştur. Modern konutun yeni yaşantıyı ifade edecek biçimde şekillenme gereği, Cumhuriyet ideolojisinin öngördüğü biçimde gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Siyasi modernleşmenin bir ayağı olarak ele alınan ve topluma halk mimarlığı olarak sunulan modern konut yapılanmasının sivil ayağı daha da önem kazanmaktadır. Dönemin kamu yapılarında etkin olamayan Türk mimarlar, Cumhuriyet'in kurgulamaya çalıştığı sivil mimarlığın genel anlamda üreticileri ve ana öznesi konumunda olmuşlardır. Dolayısıyla yapılan bu çalışma, modernleşme projesinin algısal boyutunu daha iyi kavrayabilmek için sivil modernleşme olgusunun resmi ideolojik yayınlar dışında ele alınmasını zorunlu görmüştür. Bu noktada, yönetici kitleden bağımsız, muhalif, mizah yayınları modern konutun sivil algısal boyutunu ortaya koymak için önemli bir alan oluşturmuştur. Gerek resmi gerekse de sivil modernleşme kurgusu içerisinde modern, yeni konut ?kübik ev? terimi ile simgelenmiştir. Gerek mimaride gerekse de karikatürlerde yer alan kübik konutlar, görsel okuma strüktürü kullanılarak oluşturdukları mimari imgeler yolu ile çözümlenilmeye çalışılmıştır. Bu çözümleme, kübik ev imgesinin mekansal anlayışının toplumsal algısını ortaya koymuştur. Bu doğrultuda, mimarlık alanında öngörülen yeni konut anlayışı, Batılı örneklerin kavramsal dayanağından yoksun, biçimsel bir anlayışın ürünü olmuştur. Karikatür alanında ise, eleştirilemeyen kamu yapıları yerine, eleştirilen yeni konut imgesi ?kübik evler? biçim üzerinden gerçekleştirilen ideolojik bir eleştiri alanı olmuştur. Spatial effect of modernization projects in Turkish republican ideology over people reflected in civil architecture. The essentiality of structuring modern house to signify new lifestyle was attempted to be achieved as envisaged by republican ideology. Civil part of modern house structuring, which is acknowledged as a part of political modernization and introduced to public as public architecture, gained increasingly more importance. In general sense Turkish architects, who have no significant effect on public buildings of this period, have been producers and main subject of the civil architecture which strived to be established by Republic. Hence, this study considered it necessary to investigate the civil modernization fact excluding the official ideological publications in order to better understand the perceptual dimension of modernization project. Through this investigation, humor publications, opposing and independent from governing classes, constitutes an important area to reveal the perceptual dimension of modern house. Both in official and civil modernization constructs, new modern house is represented by the term ?cubic house?. Either in architecture or caricatures, cubic houses were attempted to be analyzed through architectural images constructed by using visual reading structure. This analyze revealed the public perception of spatial understanding of cubic house image. In architecture, established understanding of new house was a product of a formal understanding without the conceptual support of which Western archetypes have. In cartoon, instead of uncritical public buildings, criticized new house image became an ideological criticism area through ?cubic houses?.