Tarihi kent merkezlerindeki su yapılarının koruma problemleri İzmir Kemeraltı örneği

Abstract

Kadifekale'nin kuzeybatı eteklerinde konumlanan Kemeraltı, İzmir'in tarihi kent merkezidir. Tarih boyunca farklı etnik grupların birlikte yaşadığı bölge geleneksel konutlar, ticaret yapıları ve dini yapıların yanı sıra, su yapıları ile de zengin mimari mirasa sahiptir. Su yapılarının işlevsel farklılıkları, mimari biçimlenişlerini de etkileyerek çeşme, sebil ve şadırvan olmak üzere üç yapı tipinin oluşmasına neden olmuştur. Çeşmeler su içme ve temizlik ihtiyacının karşılanması, sebiller hayır yapma amaçlı su ve şerbet dağıtmak, şadırvanlar ise abdest almak için inşa edilmiş yapılardır. Çalışmada, Kemeraltı kentsel sit sınırları içerisindeki su yapılarından günümüze ulaşabilen 40 adet çeşme, altı adet sebil ve sekiz adet şadırvan yazılı kaynaklar ve alan çalışmalarıyla tespit edilmiştir. Tamamı harita, rölöve ve fotoğraflarla belgelenen bu yapıların tarihi ve mimari özellikleri araştırılmış, koruma sorunları saptanarak öneriler geliştirilmiştir. Bu bağlamda bir çeşme, bir sebil ve iki şadırvanın rölöve, restitüsyon ve restorasyon önerileri geliştirilmiştir. Tarihi kent merkezindeki geçmiş yüzyılların su kültürüne ilişkin önemli izler taşıyan su yapıları mimari özellikleriyle de değerlidir. Yapıların onarılarak kullanılır duruma getirilmesi, bu değerlerin sürekliliğinin sağlanmasına katkı koyacaktır. Kemeraltı'ndaki su kültürünün günümüzdeki temsilcileri olan yapıların özgün mimari özellikleriyle geleceğe aktarılması gerekliliği açıktır. Anahtar sözcükler: Kemeraltı, su yapıları, çeşme, sebil, şadırvan Kemeraltı is the historical city center of Izmir which is positioned in the northwest side of Kadifekale. Throughout the history, the area where different ethnic groups lived together has a rich architectural heritage with traditional residences, trade structures as well as water structures. Functional differences of water structures caused to the establishment of three structure types as fountain, sebil and sadirvan by affecting architectural formation. Fountains are built to meet the drinking and cleaning requirements; sebils are built to give out sherbet and water for the purpose of charity; and sadirvans are built to receive ritual ablution. 40 units of fountains, 6 units of sebils and 8 units of sadirvans, which can be reached today from the Kemeralti urban protected area, are determined with written sources and area operations in the study. Historical and architectural characteristics of structures, which all are documented with map, building survey and photos, are researched and suggestions have been developed by determining protection issues. In this context, one fountain's, one sebil's and two sadirvan's building survey, restitution and restoration proposals have been developed. The water structures, which have significance traces relating to the aquaculture of past centuries in the historical city center, are also valuable with architectural features. Making the structures usable by repairing will make contribution on protecting the continuity of these values. It is clear that the water structures in Kemeralti, which are the representatives of water culture today, need to be transferred to the future with their authentic architectural characteristics. Key words: Kemeralti, water structures, fountain, sebil, sadirvan