Demiryolu yerleşkelerinin endüstriyel miras olarak korunma sorunları: İzmir-Aydın hattı üzerindeki demiryolu yerleşkeleri örneği

Abstract

Endüstri devrimi, insanlık tarihini derinden etkileyen, toplumların yerleşik hayata geçmesine ve ilk kentlerin kurulmasına yol açan tarım devriminden sonra tarihte görülen ikinci en önemli gelişmedir. İnsan ve hayvan gücüne dayalı üretim tarzından makine gücünün hakim olduğu bir üretim tarzına geçiş olarak tanımlanan endüstri devrimi, XVIII. yüzyılda başlayarak XIX. yüzyılda hızlanarak devam etmiş, yeni makinelerin icadı ve buhar gücünün kullanılmaya başlanmasıyla kademeli olarak gelişmiştir. Endüstri devrimi sonucu, birçok endüstri kolunda görülen gelişimin yanında, ulaşımda da önemli gelişimler yaşanmıştır._x000B_Osmanlı, bu hızlı endüstrileşme hareketine katılamamış, ancak sahip olduğu zengin ürün çeşitliliği ile bir hammadde kaynağı ve mamul ürün pazarı haline gelmiştir. Bu durum mevcut ulaşım şemasının geliştirilmesini gerektirmiş ve özellikle yabancı sermaye eliyle demiryolu yatırımları yapılmıştır. Her liman, arkasında yer alan hinterlandı dünya ekonomisiyle bütünleştirecek ve kendi başına ekonomik bir bütünlük oluşturacak şekilde düzenlenmiştir._x000B_İzmir- Aydın demiryolu, Batı Anadolu'nun, zengin kaynaklarından faydalanmak isteyen endüstrileşmiş ülkelerin etkisiyle, 1854 yılında verilen bir imtiyazla inşa edilen ve endüstrileşmenin en önemli simgelerinden olan demiryolu taşımacılığının Anadolu sınırları içerisindeki ilk örneği ve ülkemizin sahip olduğu demiryolu mirasının önemli bir parçasıdır. Alsancak Garı'ndan başlayan hat, bölgenin iç kesimlerine doğru Büyük Menderes vadisi boyunca devam ettirilmiş ve Eğirdir'de son bulmuştur. Osmanlı döneminde ve cumhuriyetin ilk yıllarında imtiyaz sahibi İngiliz şirket tarafından işletilen demiryolu, 1935 yılında millileştirilmiştir._x000B_Çalışma sınırları tespit edilirken, demiryolu yapımlarının yoğunlaştığı dönem olan XIX. yüzyılın ikinci yarısından günümüze kadar olan zaman dilimi seçilmiş ve korunan çok sayıda yapı stokunu barındırması bakımından Dinar yerleşkesine kadar olan bölüm incelenmiştir._x000B_Osmanlıdan günümüze İzmir- Aydın demiryolunun tarihsel gelişimi anlatılarak, hattın bütün yerleşkeleri, vaziyet planı ölçeğinde tanımlanmış ve yerleşkelerin özgün ve mevcut durumları tartışılarak korunma durumları tespit edilmiştir. Yerleşkeler barındırdığı tüm işlev grupları mimari özellikleri açısından irdelenmiş ve gruplanmıştır._x000B_Sonuç olarak da, hattın sahip olduğu demiryolu mirası değerleri tartışılarak koruma önerileri geliştirilmiştir. Industrial revolution is one of the most important developments that has influenced the humankind history after the agricultural development which has caused mankind to start living settled life and establish the first cities. Industrial revolution is defined as the transition away from agriculture-based economy towards machine-based manufacturing. The revolution has started towards the end of the 18th century and continued during the 19th century and has developed incrementally with the discovery of machines and the use of steam power. As a consequence of industrial revolution, besides the innovations seen in different industrial fields, important progress was established in transportation._x000B_Ottomans were unable to participate in industrial revolution, but has become the market for raw material with wide range of products and manifactured goods. This situation has resulted in the development of transportation and accordingly railway construction has been established by foreign capital. However the constructed railways turned out to be a branch pattern, which is the typical for semi-colonial countries. Each important port was constructed so that it could form an economical integrity between its hinterland and the world economy._x000B_İzmir-Aydın railway line, was built with the influence of industrialized countries that wanted to take advantage of wide variety of raw products of Western Anatolia in 1854 and it is the first an important example of railway transportation within the Anatolian borders. Apart from economic and commercial revival, the railway line, has numerous social influences in the region. It also has a variety of railway structure dating back to 19 th century in the region with conserved architectural properties.Therefore in order to conserve this railway heritage, current identification and conservation proposals should be made to transfer it to future generations.