Peyami Safa'nın romanlarında kadın ve kadın eğitimi

Abstract

ABSTRACT Peyami Safa wasborn in a familythat is interested in literatureclosely. And, he has got an importantposition in ourliteratureandletters' history. His experiences, his readingsand his observationsaddmulti-dimensionsto his novels. One of thereasonswhywehavechosen Peyami Safa as a topic of dissertation is that his literaryproductsarerich in terms of contentandstructure. Examiningwoman in Peyami Safa'snovels has been a differentexperience. Further, Peyami Safa is an authorwho is appreciatedbywomen in his private life. Moreover, his viewsaboutwomenreflect on his novels. In his newspaperandmagazinearticles, he frequentlymentionsthephonecallsandletterswhich he receivesfromfemalereaders. As a result, he regeneratesthosewomen in his works of art. Wehavestudiedfourteennovels of Peyami Safa, andwehaveemphasizedthewomen'sview of life, their role in thesociety, theirviewsaboutmarriageandeducation, theirlevel of education, theirphysicalappearanceandtheplaceswheretheylive. Although he is an author, he defineswomenfrom a man'sviewpoint. Inadditionto his ideas, wehavealsodiscussedthemales' views on women, andthose men havetakenplace in Peyami Safa'snovels. In her articletitledIdeologicalStructure in Peyami Safa'sNovels, Berna Moranarguesthat "since AdministrativeReforms, ourauthorshavegonebeyondtheviews in theirownperiodwithregardtowoman, andtheyhaveendeavoredtoabolishsomebeliefsandcustomsthatarestereotyped. However, Peyami Safa is conservative in terms of woman'srights, dutyandplace in society." (Moran, 1998: 174). Morancontinuestoarguebygivingexamplefrom A Hesitation'sNovel, "theresult of boththeauthor'sexpressionsto Vildan andall his novels is thatwoman is inferiortoman, shebelongsto her house, and her duty is being a motherand a finemate. It is impossibletosupport Berna Moran'sthoseviews. As a basisto her opinions, Moranindicatesthatfemales do not haveanyfinancialfreedom. Whereas, weknowthat Peyami Safa wisheswomento be educatedandalwaysrunaftertheknowledge. In his articleswhicharegathered in Women-Love-Familynamedwork of art, he criticizesthewomenwhoaregossiper, desiretoimitatesomebody, and do not thinkanyotherthingsexceptfromentertainment. Naturally, byopposingtothementalitythatacceptsmarriage a kind of working as a maid, theauthortellsthegirlsthatmarriage is also a termwhichdemandseffort. Themostimportantthingthat Peyami Safa has emphasized is morality. Thewomen can overcomeallsorts of workbysavingtheirmorality. Peyami Safa viewswomen as a future of thesociety. As thewomanraisestheindividualswhomaintainandshapethesociety, thewomen'seducationshould be givenimportance. Theauthor'sintent on educationdoes not justgraduatingfromcollegesanduniversities. Being a finehousewife, a finemotheralsomeansbeingeducated. Thewoman'sduty is toteachmoralityandcustomsto her children. Womenwhosustainthefamily can eitherenhanceordamagetheprogress of thesocieties. Sinem BEREKETLİ ERDOĞAN May, 2011

Edebiyatla yakından ilgilenen bir ailede dünyaya gelen Peyami Safa, edebiyat ve basın tarihimizde önemli bir yere sahiptir. Yaşadıkları, okudukları ve gözlemleri onun romanlarına çok boyutluluk katar. Bu da Peyami Safa'nın eserlerini hem içerik hem de yapı bakımından zengin kılar. Özel hayatında kadınlar tarafından çok beğenilen bir yazar olan Peyami Safa'nın kadınlara bakışı romanlarına yansır. Gazete ve dergi yazılarında kadın okuyucularından aldığı telefon ve mektuplardan sıkça bahseden Peyami Safa, gerçek hayatta karşılaştığı bu kadınları eserlerinde canlandırır. İncelediğimiz on dört romanda kadınların hayat görüşleri, toplumdaki rolleri, evlilik ve eğitim hakkındaki görüşleri, eğitim durumları, dış görünüş ve yaşadıkları mekanlar öne çıkmaktadır. Yazar da olsa erkek gözüyle kadınları anlatan Peyami Safa'nın düşüncelerinin yanında, romanlarda yer alan erkek kişilerin de kadınlar hakkındaki görüşlerine yer verdik. Berna Moran, Peyami Safa'nın Romanlarında İdeolojik Yapı başlıklı makalesinde şöyle bir yargıda bulunur: "Tanzimat'tan bu yana yazarlarımız kadın konusunda kendi dönemlerindeki görüşleri aşmış ve yerleşmiş bazı inançları, adetleri yıkmaya çalışmışlardı. Peyami Safa ise kadının toplumdaki yeri, görevi ve hakları konusunda tutucudur." (Moran, 1998: 174) Moran, Bir Tereddüdün Romanı'ndan örnek vererek yargılarını sürdürür: "Yazarın Vildan'a söylediklerinden olsun, bütün romanlarından olsun çıkan sonuç şu: Kadın erkekten aşağıdır; onun yeri evidir, görevi de ana ve iyi eş olmak." (Moran, 1998: 174) Berna Moran'ın bu görüşünü desteklemek mümkün değil. Moran, düşüncelerine dayanak olarak, kadın kişilerin maddi özgürlüklerinin olmamasını gösterir. Oysa biliyoruz ki Peyami Safa, kadınların eğitimli olmalarını, her zaman bilgi peşinde koşmalarını ister. Kadın-Aşk-Aile adlı eserinde toplanan fıkralarında dedikoducu, eğlenceden başka bir şey düşünmeyen, özenti kadınları yerden yere vurur. Tabii yazar, evliliği hizmetçilik olarak gören zihniyete de karşı çıkarak kızlara evliliğin de emek isteyen bir iş olduğunu söyler. Peyami Safa'nın üzerinde durduğu en önemli şey, ahlaktır. Kadınlar ahlaklarını koruyarak her türlü işin üstesinden gelebilirler. Peyami Safa, kadınları toplumun geleceği olarak görür. Toplumu ayakta tutan ve şekillendiren bireyleri kadın yetiştirdiğine göre kadınların eğitimine önem verilmelidir. Yazarın eğitimden kastı sadece yüksekokullar, üniversiteler bitirmek değildir. İyi bir ev hanımı, iyi bir anne olmak da eğitimli olmak demektir. Kadının görevi çocuklarına ahlakı ve gelenekleri öğretmektir. Aileyi ayakta tutan kadınlar toplumları göğe yükseltebileceği gibi yerin dibine de batırabilir. Sinem BEREKETLİ ERDOĞAN Mayıs, 2011