Üniversite öğrencilerinin algılanan anne-baba reddiyle baş etmeleri ile denetim odağı, öğrenilmiş güçlülük ve eş kabul-reddiyle ilişkisi

Abstract

Ebeveyn Kabul-Red Kuramı - EKAR Kuramı (Parental Acceptance-Rejection Theory - PARTheory), çocuklukta anne-baba tarafından kabul veya red edilmenin, çocuğun psikolojik gelişimini ve yetişkinlikteki uyumunu nasıl etkilediğini açıklayan ve yordayan bir sosyalleşme kuramıdır. Çocukluklarında reddedilmiş bireylerin bugünkü yakın ilişkilerinde de reddedileceği kişilere yöneldikleri araştırmalarda saptanmış bir durumdur. EKAR Kuramına göre çocukluklarında reddedilmiş fakat kişilik değerlendirme ölçeğinin sonuçlarına göre psikolojik uyumu iyi olan kişiler "baş edici" kişilerdir. Baş etme EKAR Kuramının en az gelişmiş kısmıdır. Bu sebeple araştırmada "Üniversite öğrencilerinin algılanan anne-baba reddiyle baş etmeleri Kontrol odağı, öğrenilmiş güçlülük ve eş-kabul reddiyle ilişkili midir?" sorusuna cevap aranmış olup Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği (anne ve baba için ayrı ayrı olmak üzere), Kişilik Değerlendirme Ölçeği, Kontrol Odağı Ölçeği, Rosenbaum Öğrenilmiş Güçlülük Ölçeği ve Eş Kabul-Reddi Ölçekleri kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Atatürk Üniversitesi öğrencileri oluşturmaktadır. Örneklemini ise "küme örnekleme" türünün "kademeli küme örneklemesi" uygulanarak seçilecek farklı fakültelerdeki (Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Fen –Edebiyat Fakültesi, Eczacılık Fakültesi) üniversite öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın bulgularına bakıldığında çocuklukta algılanan ebeveyn kabul- reddiyle bu günkü psikolojik uyum arasında anlamlı bir ilişki olduğu duruma cinsiyet açısından bakıldığında erkeklerin ebeveynlerinden algıladıkları kabul-red düzeylerinin bugünkü psikolojik uyumlarıyla kadınlara göre daha fazla ilişkili olduğu görülürken kadınlarda annenin kabul reddi psikolojik uyum ile daha fazla ilişkili bulunmuştur. Çocuklukta anne-baba ile ilişkide algılanan kabul-red ile yetişkinlik dönemi psikolojik uyum arasındaki ilişkide öğrenilmiş güçlülük ve kontrol odağının aracı bir etkisi olduğu görülmüştür. Yani kişinin bugünkü psikoloik uyumu üzerinde ebeveyn kabulü, öğrenilmiş güçlülük ve denetim odağının etkisi olduğu söylenebilir. Çocuklukta ebeveynler ile yaşananların bugünkü psikolojik uyum üzerindeki etkisinde eş kabulününün aracılık etkisinin incelendiğinde, erkeklerde eş kabul-reddi çocuklukta algılanmış olan baba kabulüyle psikolojik uyum arasındaki ilişkiye dolaylı aracılık ederken kadınlarda hiçbir aracılık etkisi yoktur.Kadınlarda eş kabulü çocuklukta algılanmış olan anne kabulü ile psikolojik uyum arasındaki ilişkiye aracılık etmemiştir. Erkeklerde ise eş kabulü çocuklukta algılanmış olan anne kabulü ile psikolojik uyum arasındaki ilişkiye dolaylı aracılık etmiştir. Parental Acceptance-Rejection (PARTheory) is a theory of socialization that explains and predicts the effects of parental acceptance-rejection in childhood on the psychological development and psychological adjustment of individuals in adulthood. Studies have demonstrated that individuals who perceived rejection in their childhood tend to be intimate with people who would reject them. According to PARTheory, individuals who were rejected in childhood but have a relatively good psychological adjustment today are named as "copers". There isn't much evidence concerning how these people cope with the negative effects of rejection. For this reason, this current study attempted to answer the question "whether university students' coping with parental acceptance-rejection is related to locus of control, learned resourcefulness and intimate partner acceptance-rejection or not" by employing Parental Acceptance and Rejection Questionnaire (applied separately for mothers and fathers), Personality Assessment Questionnaire, Rosenbaum's Learned Resourcefulness Scale, Locus of Control Scale, and Intimate Partner Acceptance-Rejection Questionnaire. The population of the study was Atatürk University students. The sample of the study consisted of university students from Faculty of Education, Faculty of Fine Arts, Faculty of Science and Literature, and Faculty of Pharmacy. According to the findings of the study, it can be seen that there is a significant relationship between parental acceptance-rejection perceived in childhood and current psychological adjustment of the person. In terms of gender, parental acceptance-rejection perceived in childhood was related to present day psychological adjustment more in males than in females. Amongst females, maternal acceptance-rejection was related more to psychological adjustment than paternal acceptance-rejection. It was found that learned resourcefulness and locus of control had a mediating effect in the relation between parental acceptance-rejection in childhood and psychological adjustment in adulthood. In other words, parental acceptance-rejection, learned resourcefulness and locus of control all affect psychological adjustment of individuals. When the mediating effect of intimate partner acceptance-rejection on the relation between childhood experiences and present day psychological adjustment, it was found that, in males, intimate partner acceptance had an indirect mediating effect on the relationship between paternal acceptance-rejection in childhood and psychological adjustment. However, no such effect was found in females. In females, partner acceptance had no mediating effect on the relationship between maternal acceptance in childhood and psychological adjustment. In males, however, partner acceptance had a mediating effect on the relationship between maternal acceptance in childhood and psychological adjustment