Çağdaş Türkiye Türkçesindeki fiil yapım ekleri, bunlarla türemiş fiiller, bu fiillerin anlam özellikleri ve bunların ilköğretim dilbilgisi öğretimine yansıması

Abstract

Bu çalışmada, Çağdaş Türkiye Türkçesindeki fiil yapım ekleri, bunlarla türemiş fiiller, bu fiillerin anlam özellikleri incelenerek; bunların ilköğretim dil bilgisi öğretimine nasıl yansıdığı araştırılmıştır. Öncelikle fiil ve özellikleri hakkında genel bilgiler verilmiş, fiilin tanımı, anlamı, çatısı, yapısı ve çekimi ayrıntılarıyla açıklanmıştır. Çağdaş Türkiye Türkçesinde bulunan türemiş fiiller, Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğünden, Dil Derneği Türkçe Sözlüğünden ve Türk Dil Kurumu Yazım Kılavuzundan tarama ve fişleme yöntemleriyle tespit edilmiştir. Araştırmada 11' i işlek, 16' sı az işlek olan 27'si addan fiil türeten yapım eki, 7'si işlek, 26' sı az işlek olan 33' ü fiilden fiil türeten yapım eki olmak üzere toplam 60 adet yapım eki saptanmıştır. Eklerin anlam ve yapı özellikleri hakkında bilgiler verilmiş, ekle türeyen fiillerin dizelgelerinden sonra edebiyat eserlerinden kullanım örnekleri belirlenerek yazılmıştır. Ayrıca bu yapım ekleri, "işlek olanlar" ve "az işlek olanlar" olarak ikiye ayrılarak, ekin türettiği sözcük sayısına göre listelenmiştir. Yapım eklerinin sahip oldukları anlam özellikleri üzerinde durulmuştur. Türeyen sözcüğün kökeniyle kurduğu anlam ilgileri değerlendirilmiştir. Yanlış kullanımlar ve yanlış türemeler açıklanmıştır. İncelenen sözlükler de içerikleri açısından değerlendirilmiş, daha verimli ve daha kapsamlı hale getirilebilmesi için yapılabilecekler dile getirilmiştir. İlköğretim Türkçe Dersi müfredat programına bakılarak, türemiş fiiller konusunun okullarda nasıl işlendiği incelenmiştir. Dil bilgisi konularının ve özellikle "fiil" konusunun okullarda daha etkili anlatılabilmesi, türemiş fiiller konusunda öğrencilerin bilinçlendirilebilmesi için yapılabilecekler araştırılmıştır. Okullarda görev yapan Türkçe öğretmenlerinin düşünceleri, yeterlilikleri de dikkate alınmıştır. Başarıyı arttırmak için yapılabilecekler değerlendirilmiştir. Araştırma sırasında tespit edilen bilgi ve bulguların ilköğretim Türkçe dil bilgisi derslerinde daha verimli kullanılabilmesi, gelecek nesillere Türkçenin korunması konusunda dil bilinci kazandırılabilmesi için önerilerde bulunulmuştur. In this study, we search the denominal suffix at Modern Turkish Language, verbs made from these denominal suffixes and the meanings of these verbs; to see how these structures are tought at the Turkish grammar lessons at primary schools. First of all, general information about verb is tought, then identification, meaning, structure, formation of verb is explained in details. Derived forms of verbs in Modern Turkish are found by clarifying and tagging method from Turkish Dictionaries of Turkish Language İnstitution and Language Association and also from the spelling Guide of Turkish Language İnstitution. In our search, we found 27 denominal suffixes which forms of verbs from nouns. 11 denominal suffixes of 27 are common and 16 of 27 are semi-common. We also found 60 denominal suffixes which forms of verbs from verbs' meanings and structures are given, lists are formed about works which are derived from suffixes and also usages of these verbs at literary works are fixed. Words derived by these denominal suffixes are categorized in two parts as common and semi-common denominal suffixes according to the numbers of works they form. We also search the suffixes according to the meanings they add to the verb. We evaluate the relation between the main meaning of the verb and the new meaning of the derived verb. As a result of this, we explained the wrong usages and wrong derived verbs. Turkish dictionaries are also analyzed. From the result of this analyze, we explain how to make dictonaries better and more efficient. We study the Primary School Turkish Lesson curriculum to see how derived verbs are explained at schools. We make searches how to teach grammar, especially "verbs" more effective at schoolls. We make searches how to make students understand derived verbs better. We interview the Turkish teachers to learn their ideas about how to teach grammar more effective at schools. We make searches how to make students understand derived verbs better. We interview the Turkish teachers to learn their ideas about how to teach grammar more effective at schools. As a result of these interviews, we make evoluations about how to be more successfull at teaching. We make suggestions about how to teach Turkish grammar better and effective way at schools, how to make students willing to protect our language by the light of the searches during our study.