Şeyh Galib'in gazellerinin estetik çözümlemesi ve eğitim sürecinde kullanımı

Abstract

Eski Türk Edebiyatı sahasında ülkemizde ve dünyada yapılan çalışmalar belirli konular ve kişiler üzerine yoğunlaşmıştır. Bu çalışmaların büyük bir kısmı Arap harfli metinlerin Latin harflerine çevirisinden, diğer bir kısmı ise çevirilen metinler üzerine yapılan malzeme tespit ve tahlil çalışmalarından ibarettir. Latin harflerine çevirilen bu metinler Eski Türk Edebiyatı için olmazsa olmaz temel malzemeyi teşkil etmekle beraber bu metinlerin yorumu, tahlili, edebi ve estetik değerlerinin de ortaya konulması gerekmektedir. Son yüzyılda tüm dünyada edebi metinler üzerindeki çalışmalar yavaş yavaş edebiyat tarihi niteliğinden sıyrılarak doğrudan edebi eser ve edebilik kavramları üzerine yoğunlaşmıştır. İşte edebi eser ve edebiliği ortaya koymaya çalışan tüm bu yöntem ve metotlar "Eser merkezli yöntemler" olarak adlandırılmaktadır. Yazar-eser-okur üçgeninde ağırlık merkezini eserin oluşturduğu bu yöntemler, çoğunluğu Yapısalcı Dilbilim ve Ferdinand de Saussure'den kaynağını alan Dilbilim, Göstergebilim, Yapısalcılık, Rus Biçimciliği ve Yeni Eleştiridir. Eski Türk Edebiyatının en temel metinleri, şairlerin hemen hemen tüm edebi verimlerini topladıkları divan adı verilen kitaplardır. Metin merkezli edebiyat eleştirisi ve modern metotların Eski Türk Edebiyatı sahasındaki uygulamaları için divanların, özellikle de şairlerin devlet-sanat-patronaj denkleminden sıyrılarak tamamen sanatsal ve estetik gayelerle ortaya koydukları gazel adı verilen şiir biçimlerinin incelenmesinin zorunluluğu vardır. Bu çalışmada, tüm edebiyat tarihleri, tarihçileri ve eleştirmenler tarafından Eski Türk Edebiyatının son zirve şahsiyeti sayılan Şeyh Gālib'in gazellerinden rastgele yöntemle 40 örneklem gazel seçilmiş, bunların sanatsal ve estetik değerleri, metin merkezli modern metin çözümleme yöntemleri ve Eski Türk Edebiyatı sahasındaki çalışmalar çerçevesinde eklektik bir yöntemle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada ayrıca edebiyat eğitimi ve öğretiminde Eski Türk Edebiyatı ürünlerinin, öğrencilerde estetik bir farkındalık yaratması konusunda işlevsel bir hale getirilmesi de amaçlanmıştır. Değişen edebiyat eğitimi ve öğretimi, Türk Edebiyatının bu en uzun dönemini kapsayan metinlerinin de modern yöntemlerle ele alınmasını gerekli kılmıştır. Öğrencilerin estetik algılarının gelişmesinde, onlarda edebi bir farkındalık yaratılması sürecinde bu tür çalışmaların öğrenci ve öğretmenlere faydası olacaktır. Bu yüzden Şeyh Gālib'in gazellerinin bize söyleyeceği çok şey vardır. The works which have been made in our country and the world in the area of Turkish Classical Literature have focused on certain subjects and people. Many of those works are translations of Arabic letter texts to Latin letter, and other parts are consist of material observation and analyzing works made on those translated texts. Although those texts translated to Latin letter forms the vital raw materials for Turkish Classical Literature, it is necessary the comment, analyzing and explanation of literary and esthetic value of those texts. In last century the works on those literary texts focus directly on conceptions of literary work and literature skimming from feature of literature history gradually. So all processes and methods trying to explain literary work and literature are called as "Work Based Processes". Those processes that work forms its center in the triangle of author-work-reader are Linguistic, Semiology, Constructualism, Russian Formalism and New Criticism which many taking its sources from Linguistic and Ferdinand de Saussure. The basic texts of Turkish Classical Literature are books named Divan which nearly all poets collected their literary fertility. There is necessity for examination of divans, and poem forms called gazel which poets produced avoiding from state-art-patronage equation in artistic and esthetic aims, for a text centered literature criticism and applications of those methods in the area of Turkish Classical Literature. In this project from the gazels by Şeyh Gālib accepted as last highest person of Turkish Classical Literature by all literature histories, historians and critics, 50 samples were selected in the way of random, and artistic and esthetic values of them were tried to be specified in an eclectic way in the frame of text centered modern text analyzing processes and works in the area of Turkish Classical Literature. It was aimed in this project also to make the products of Turkish Classical Literature functional in literature education and teaching for students to have an esthetic awareness. Changing literature education and teaching necessitated to observe texts containing the longest period of Turkish Classical Literature in modern ways. This kind of works will be useful for students and teachers in development of esthetic conceptions and in the course of making a literary awareness in them. Therefore there are many things that Şeyh Gālib's gazels will tell us.