Türkiye'de çok partili dönemde sıkıyönetimler

Abstract

Türkiye, 1945 yılında çok partili hayata geçtikten sonra hemen hemen her on yılda bir askeri müdahale deneyimi yaşamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında tek parti döneminde uygulanan politikalarla, sosyal ve ekonomik değişimlerin sonucunda, ülkede demokratik bir alt yapı gelişmiştir. 1945'te çok partili siyasi hayata geçiş, büyük bunalımlar olmadan gerçekleşmiştir. Ancak sonraki dönemlerde ortaya çıkan gelişmeler, farklılık göstermeye başlamıştır. 1945'ten sonraki dönem, aşırı siyasal-laşma, siyasal partilerin kutuplaşması, hizipleşme, siyasal şiddet ve terörde artış, bü-rokraside bozulma ve ekonomik kriz gibi özellikler göstermiş ve bu dönemler askeri müdahale ile son bulmuştur. Tezde çok partili döneme geçişten, 1973 yılına kadar meydana gelen gelişmeler anlatılmıştır. Bu dönemde ilan edilen sıkıyönetim ve Sıkı-yönetim Mahkemeleri, siyasi, sosyal ve hukuki yönleriyle anlatılmaya çalışılmıştır. Sıkıyönetim, devletin ve toplumun karşılaştığı büyük tehlike ve bunalımlar nedeniyle başvurulan “olağanüstü yönetim” şekillerinden biridir. Olağanüstü yöne-tim şekillerine savaş hali, savaş tehlikesinin baş göstermesi, iç karışıklık ve ayaklan-ma gibi devletin ve toplumun güvenliğini sarsan durumlarda ya da büyük ekonomik bunalımlar ve doğal afetlerle karşılaşıldığında başvurulmaktadır. Türkiye'de Osmanlı İmparatorluğu'ndan günümüze kadar, bütün anayasalar-da sıkıyönetim yer almıştır. Cumhuriyetin ilk dönemleri ve sonrasında değişik neden-lerden dolayı sıkıyönetimin ilan edilmiştir. Tez sıkıyönetimin ilan edildiği koşullar, yapılan uygulamalar ve sonuçları hakkında bilgi verilmiştir. Sıkıyönetim komutanla-rı, yayınladıkları bildirilerle uyulması gereken kuralları kamuoyuna açıklamışlardır. Tezde kamuoyuna yayınlanan bildirilerden örnekler yer almaktadır. Tez üç bölümden oluşmuştur. Birinci bölümdeæ sıkıyönetim ve olağanüstü ha-lin hukuki boyutu ve tarihçesi anlatılmıştır. Yabancı ülkelerde ilan edilen sıkıyöne-timler hakkında kısaca bilgi verilmiştir. İkinci bölümdeæ Türkiye'de 1945'ten sonraki çok partili dönemde sıkıyönetimin ilan edilmesi ve yapılan uygulamalar üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümdeæ Sıkıyönetim Mahkemelerinin çalışma yöntemleri, bazı davalardan örnekler verilerek anlatılmıştır. After beginning to experience Multi-Party Life,in 1945,Turkey witnessed military coup almost in every ten years.With the state policies implemented during the initial years of the Republic,in the time of single party life, one can say that democracy has developed in 1945 change from single party life to multi party life occured without huge problems. Nevertheless, Events after these years was much different. The period after 1945 was full of much politization two headedness,rivalness,the increase in political violence and terror ,bad trend of bureacracy and economic crises, and at the end comes the military coups.In this thesis,the events from multi party system to the end of 1973 is covered. Political and social side of state of siege and Martial law court is mentioned. State of siege is a kind of state governing implemented especially when state and people face a big social threat .This kind of goverment is used in the time of war, theat of war , civil war and uprise when the security of state and people are at risk or big economic crisies or natural disasters. Begining from Ottoman Impire to Turkish Republic, each and every constituno mentioned about state of siege. It is known that in and after the initial years of Republic, state of siege is implamented due to the different reasons. Thesis gives information to reader about the conditions, implementations and result of these. Martial law Commenders made the instructions public by their order and explanations some of which exist also in this thesis. Thesis incledes 3 sections .In the fırst section, the history and law side of martial law is mentioned. Also, first section gives a little information about martial laws implemented by foreign states. The second section gives emphasis on multi party system period and declaration of martial law and some implementations during theses period .The third section Martial law courts and the way of execution of these courts are covered by giving examples from real life.