SÜREÇ FELSEFESİNDE AHLAKİ EYLEME BAKIŞ

Abstract

Ahlak felsefesinde insan eyleminin değeri hem ahlak yasasına uygunluğu açısından hem de niyet gibi dahili ve sonuçları gibi harici özellikleri açısından ele alınır. Biz bu makalede süreç felsefesinde ahlaki eylemlerin oluşmasında tecrübenin ve şuurun önemi ve eylemin ahlaki değerini nasıl belirlendiğini açıklamaya çalışacağız. Süreç felsefesi ahlaki hususlarında pragmatizme yaklaşıyorsa da, değerlerin temellendirilmesi bakımından ikili bir yön izlemektedir. Şöyle ki süreç düşüncesi hem Hıristiyan düşüncesindeki aslı günah öğretisini esas alarak insanın ahlaki eylemlerini açıklamayı hem de değerleri ve insani sorumluluğu felsefi olarak temellendirmeyi hedeflemektedir. İslam düşünürleri arasında ise değerlerin içselleştirmesinde psikolojik süreçlere dikkat çekilmekle beraber ahlaki sorumluluğun insan iradesi ile ilişkisi vurgulanmaktadır. Bu bağlamda makalemizde bir yandan ahlaki eylemlerin temellendirilmesi problemini ele alırken, diğer yandan ahlaki değerlerin felsefi konumunu insanın varlıkla olan ilişkisi çerçevesinde inceleyeceğiz. In moral philosophy, values of human action is regarded both as behaviors in accordance to moral low, as well as the internal and external qualities, namely intention and consequences of actions. The following article deals questions of determining the ethical values and the role of experiences and consciousness in moral action with special reference to process philosophy. A though process philosophy is closely associated with moral pragmatism, it follows two different path towards justification of moral values. Process philosophy takes into account both the Christian source of morality doctrine of “original sin” as well as philosophical justification of human responsibility. Muslim moral philosophers however not only draw attention to the internalization process of moral values, but also to the role of human will of explaining moral responsibility. In this context this article not only deals with moral justification of human action, but also with moral values with regard to human relations with Being.