SÜNNîŽ TEFSİR GELENEОİNDE MU'TEZİLENİN YERİ II (MEFÂTîŽHU'L-GAYB ÖRNEОİ)

Abstract

This study deals with influence of Mutazili exegetical works on Fahraddin Razi's commentary. Razi makes use of many works by Mutazili scholars. Among these scholars Abu Muslim Muhammed b. Bakr al-Isfahani occupies a special place. To show his respect for him, Razi calls him as muhaqqıq, i.e. trustworty scholar, and transmits significant parts of al-Isfahani's commentary of Quran, Cami al-Tawil. However, Razi raises his objections against al- Isfahani on certain controversial issues between theological schools of ahl al- Sunna and Mutazila. Razi appeals to al-Isfahani's works not only in dealing with matters of methodology and rules of Quranic exegesis, but also in dealing with subject of abrogation and metaphor. This, as one of the important Sunni work of Quranic commentary Razi bases his book on views of al- Isfahani. Bu çalışmada, Mu'tezile'nin Fahreddin Razi'nin tefsir anlayışı üzerindeki etkisi ele alınmaktadır. Nitekim o, tefsirinde birçok Mu'tezili alimin eserinden istifade etmiştir. Bunlar içinde Ebû Müslim el-İsfehani'nin ayrı bir yeri vardır. Razi, bu durumu belirtmek amacıyla tefsirinde onu muhakkik yani sözüne güvenilir alimler arasında göstermekte ve onun Camiu't-Te'vil isimli günümüze ulaşmayan tefsirinden bol bol alıntılarda bulunmaktadır. Bununla birlikte Razi, Ehl-i Sünnet ile Mu'tezile arasında tartışma konusu olan meselelerde onun bazı mezhebi yaklaşımlarını reddetmektedir. Ayrıca o, Ebû Müslim'den sadece münasebet ve insicam gibi belli bazı usûl konularında değil, bilakis nesh ve mecaz gibi tartışmalı konularında da müspet yönde istifade etmiştir. Sonuç olarak Sünni tefsir geleneğinin en önemli eserlerinden biri o-lan eserini kaleme alan Razi, burada gerek içerik, gerekse metod olarak Ebû Müslim'in görüş ve yaklaşımlarından büyük ölçüde faydalanmıştır.