Multipl skleroz hastalarında menstruel dönemdeki hormonal değişikliklerin nörolojik durum üzerine etkisi

Abstract

Amaç ve Hipotez Premenstruel dönemde kötüleşme multipl skleroz (MS) hastalarının sıklıkla belirttiği bir durumdur. MS'te hormonal etkilerle oluşan premenstrüel semptom kötüleşmesi bildirilmiştiræ fakat premenstrüel kötüleşmeye ilişkin niceliksel çalışma olmayıp nedene yönelik az sayıda çalışma vardır. MS gibi etiyolojiye ve tetikleyicilere ilişkin çok kısıtlı kanıtın olduğu bir hastalıkta menstrüel dönem gibi tanımlanması görece kolay bir döneme ilişkin değişkenlerin saptanması, hastalığın aydınlatılmasına büyük katkılarda bulunma potansiyeline sahiptir. Bu çalışmada MS hastalarında premenstrüel dönemdeæ kötüleşmenin var olup olmadığını araştırmayı, varsa gözlenen kötüleşmeyi ölçmeyi, bunun demografik, fiziksel ve hormonal değişkenlerle ilişkisini saptamayı amaçladık. Yöntem Çalışmaya McDonald ölçütlerine göre MS tanısı konmuş 44 hasta ve 14 sağlıklı kontrol olgusu alındı. Olgular birbirini takip eden iki siklusta premenstrüel ve ovülasyon fazlarındaki nörolojik fonksiyonlar açısından değerlendirildi. Her muayenede hastalardan cinsiyet hormon düzeylerinin (FSH, LH, E2, Progesteron) saptaması için kan örneği alındı. Birinci ve dördüncü muayenede Multiple Sclerosis Functional Composite (MSFC), Auditory Consonant Trigram (ACT), Face Symbol Test (FST) uygulandı. Tüm muayenelerde Genişletilmiş Özürlülük Durum Ölçeği (EDSS) hesaplandı, Yorgunluk Etki Ölçeği (YEÖ), Yorgunluk Şiddet Ölçeği (YŞÖ), Multiple Sclerosis International Quality of Life (MUSIQoL), Vizüel Algı Skalası (VAS) uygulandı. Bulgular Multipl skleroz hastaları kullanılan tüm ölçümlerde sağlıklı kontrollere göre daha kötü performans gösterdi. Premenstruel dönem hem sağlıklı kontrolerde hem de MS hastalarında bilişsel açıdan ovulasyon dönemine göre daha kötü bulundu. Bu durum MS hastalarında daha belirgindi. Hastaların premenstruel dönemde fiziksel performansları kötüleşirken sağlıklılarda anlamlı kötüleşme saptanmadı. Premenstruel dönemde hem MS hastalarında hem de sağlıklılarda yorgunluk artışı ve yaşam kalitesinde bozulma saptandı. İmmünomodülatör kullanan hastalar kullanmayanlara göre bilişsel testler ve fiziksel performans açısından daha iyi durumdaydı. Sonuç Çalışmamızda MS hastaları bilişsel testler, fiziksel performans, yorgunluk, yaşam kalitesi, depresyon değerlendirilmesinde sağlıklı kontrolere göre daha kötü bulundu. Premenstruel dönemde bilişsel fonksiyonlar, fiziksel performans, yorgunluk, yaşam kalitesi MS hastalarında kötüleşti, sağlıklı kontrolerde sadece Paced Auditory Serial Additional Test'te (PASAT) kötüleşme saptandı. Yorgunluğu değerlendirmede YEÖ, YŞÖ'ye göre daha etkili bulundu. Anahtar kelimeler Multipl skleroz, menstruel siklus, premenstruel kötüleşme, özürlülük Objective and Hypothesis Premenstrual worsening has been often reported by patients with multiple sclerosis (MS). Worsening of premenstrual symptoms caused by hormonal influences has been reported in the MS patients. But there have been no quatitative study regarding premenstrual worsening and there have been few studies for reasons. In diseases such as MS, which there has been limited evidences regarding the etiology and the triggers, detection of the variables in the menstrual period, which defined relatively easy, has a great potential to shed light to the disaese. In the present study, we aimed to detect whether there was deterioration in premenstrual period of patients with MS. If so, we also aimed to measure the observed deterioration and the relationships between demographics, physical and hormonal variables. Material and Methods We included 44 patients with MS, who were diagnosed according to McDonald criteria, and 14 healthy controls. For two consecutive cycles, cases have been evaluated on the basis of neurogical functions in the premenstrual and ovulation phase. In each examination blood samples were obtained for detection of level of gender hormones (FSH, LH, E2, Progesteron). In the first and the fourth examinations we applied Multiple Sclerosis Functional Composite (MSFC), Auditory Consonant Trigram (ACT) and Face Symbol Test (FST). In all examinations Expanded Disability Status Scale (EDSS) was accounted and fatigue impact scale (FIC), fatigue severity scale (FSC), Multiple Sclerosis International Quality of Life (MUSIQoL), cognitive visual analog scale (VAS) was applied. Results Patients with MS showed poor performance in all used measurements than healthy controls. Premenstrual period was worse based on cognitive aspects than the ovulation period in both MS patients and healthy controls. It was more evident in patients with MS. In premenstrual period, although healthy group showed no physical detoriaton, patients worsened significantly when compared to ovulation period. In premenstrual period, both MS patients and healthy controls deteriorated on the basis of fatigue and quality of life. Patients treated with immunomodulatory agents had better cognitive and physical performance than those had not used. Conclusion In our study the patients with MS was found to be worse on cognition, physical performance, fatigue and quality of life when compared with healthy group. In premenstrual period, cognitive functions, physical performance, fatigue, quality of life deteriorated in patients with MS. Healthy people seemd to be detoriated on cognition measured with Paced Auditory Serial Additional Test. In evaluation of fatigue, fatigue impact scale found to be more effective than fatigue severity scale. Key Words Multiple sclerosis, menstrual cycle, premenstrual worsening, disability