İnmeli hastalarda denge eğitiminin nörolojik rehabilitasyonda etkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Amaç ve Hipotez: İnme sonrası denge bozuklukları kas gücünde azalma ve etkilenen bacaktan gelen duyusal bilgilerin azalmasına bağlıdır. Hemiplejik hastalarda stabil ayakta durma pozisyonunun iyileşmesi rehabilitasyon sürecinde kritik bir basamaktır. İnme sonrası nörofizyolojik, motor öğrenme ve ortopedik prensipleri hedef alan çeşitli terapötik yaklaşımlar vardır. Bunların hiçbirisi dengeyi özel olarak hedef almaz ve postüral kontrolün iyileşmesinde bu yaklaşımlardan hangisinin daha etkili olduğuna dair kanıt yoktur. Bu sebeple inmeli hastalarda dengeyi artırıcı ödev yönelimli egzersiz eğitimi ve kullanıcıya görsel girdi sağlayarak vücudun ağırlık merkezinin denge sınırları içerisinde tutulmasını sağlayan, denge eğitimi veren ve denge değerlendirmesinin yapılabildiği bir cihaz olan denge eğitim cihazı ile tedavi gibi yeni terapötik yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu çalışmanın amacı inmeli hastalarda konvansiyonel inme rehabilitasyonuna ek olarak dengeye özel egzersiz eğitiminin veya Sport Kat Kinestethic Ability Trainer ile verilen eğitimin dengenin klinik ve laboratuar ölçümleri ile lokomotor performans ve günlük yaşam aktivitesi üzerine etkilerini değerlendirmektir. Ayrıca çalışmada dengenin klinik ve laboratuar ölçümleri arasındaki korelasyonun da değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Materyal Metod: Çalışmada Dokuz Eylül Üniversitesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Hemipleji Polikliniği'ne başvuran serebrovasküler olaya bağlı hemiplejisi olan 30 hasta çalışmaya dahil edildi. Serebrovasküler olay üzerinden en az 6 ay geçmiş olan hastalar Brunnstrom'a göre motor iyileşme düzeyi, Modifiye Ashworth skalasına göre spastisite, hafif dokunma duyusu ve eklem pozisyon duyusu, serebellar bulgu varlığı, yıldız silme testi ile ihmal fenomeni, Fonksiyonel Ambulasyon Skalası (FAS) ile ambulasyon yeteneği ve Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçütü (FBÖ) ile günlük yaşam aktivitesi açısından değerlendirildi. Dengeleri klinik olarak Berg Denge Ölçeği (BDÖ) ile, laboratuar olarak SportKat cihazıyla balans indeks (Bİ) hesaplanarak değerlendirildi. Değerlendirme sonrasında hastalar üç gruba randomize edildi. Her grup için rehabilitasyon programı sekiz hafta süreyle, haftada iki kez olacak şekilde düzenlendi. İlk gruba (Grup 1) konvansiyonel egzersiz programına ek olarak SportKat Kinestethic Ability Trainer cihazıyla her seansta 15 dakika statik denge eğitimi verildi. İkinci gruba (Grup 2) sadece konvansiyonel egzersiz programı verildi. Üçüncü gruba (Grup 3) konvansiyonel egzersiz programına ek olarak dengeye özel egzersizler içeren ödev yönelimli program uygulandı. Hastalar sekiz hafta sonunda aynı şekilde tekrar değerlendirildi. Bulgular: Çalışmamızda sekiz haftalık rehabilitasyon periyodundan sonra her üç grubun da kendi içlerinde BDÖ değerleri anlamlı olarak düzelmiştir. Ek olarak SportKat ile tedavi olan grupta Bİ'de de anlamlı düzelme olduğu, dengeye özel egzersizlerle tedavi olan gruptaysa BDÖ yanında FBÖ ve Bİ'de anlamlı düzelme olduğu gözlenmiştir. Üç grup birlikte değerlendirildiğinde tedavi sonrasında grup 1'in Bİ ve FAS'taki düzelmesi grup 2'ye göre anlamlı olarak fazlaydı ve grup 1 ve grup 3, grup 2'ye göre BDÖ değerinde de belirgin düzelme göstermiştir. Tedavi öncesine göre BDÖ ve FAS değerlerinde oluşan değişimlerin farkına bakıldığında ise üç grubun birbirine üstünlükleri olmadığı gözlenmiştir. Dolayısıyla konvansiyonel inme rehabilitasyonun dengenin klinik ölçümünde anlamlı düzelmeye yol açtığı, SportKat ile denge eğitiminin ve ödev yönelimli rehabilitasyonun denge ve GYA'yı gösteren parametrelerde birbirlerine istatistiksel olarak anlamlı üstünlükleri olmadan düzelme gösterdikleri gözlenmiştir. Klinik olarak dengeyi değerlendiren BDÖ, ambulasyonu skalası FAS ve GYA'yı derecelendiren FBÖ'nün objektif denge ölçütü olan Bİ değeriyle anlamlı bir korelasyon göstermediği saptandı. Alt ekstremite Brunnstrom evresi yüksek olan hastaların daha iyi dengesi olduğu gözlendi. Sonuç: Sonuçta konvansiyonel egzersizler ve buna ek olarak uygulanan ödev yönelimli denge egzersizleri veya SportKat ile verilen denge eğitimi bağımsız ambule olabilen kronik inmeli hastalarda denge rehabilitasyonunda katkı sağlar, son iki yaklaşım hastaların hem dengelerine hem de GYA'larına ek katkıda bulunur. Anahtar Sözcükler: İnme, denge, ödev yönelimli denge egzersizi, denge eğitim cihazı Purpose And Hypothesis: Loss of balance after hemiplegia links with decreasing of proprioception and muscle strength. In a rehabilitation program, providing stable standing is an important step. Although there are variable theurapeutic managements which target neurophysiology, orthopedic principles and motor learningæ none of them is specific for balance and there is no evidence about which one is more effective for improving balance and postural control. For this reason, new theurapeutic evaluations developed for balance training like task spesific balance exercises and balance training devices which give feedback to patients to hold center of gravity in limit of balance. Aim of this study is to evaluate effects of task specific balance exercise education or balance education with Sport Kat Kinestethic Ability Trainer, according to clinical and laboratory measurements for locomotor performance and daily life acitivities when added to traditional rehabilitation program in stoke patients. Also, we aimed to evaluate correlation of clinic and laboratory balace measurements. Material And Methods: 30 stroke patients from hemiplegia policlinic of Physical Medicine and Rehabilitation are included in this randomised controlled study. At least six months after stroke asked for inclusion. All patients evaluated with Brunnstrom stages of motor recovery, spasticity with modified Ashworth scale, sense of touch, sense of joint position, cerebellar findings, neglect phenomen with star erasing test, ambulation with Functional Ambulation Scale (FAS) and daily life activities with Functional Independence Measurement (FIM). Their balance was assessed clinically with Berg Balance Scale (BBS) and for laboratory measurements of balance Sport Kat was used by calculating balance index (Bİ). All patients randomised into three groups after evaluation. All groups underwent rehabilitation program for eight weeks, two times in a week. First group was exercised 15 minutes with SportKat Kinestethic Ability Trainer in addition to traditional program. The patients in second group were exercised only with traditional program. Third group was exercised with task specific balance exercise in addition to traditional program. Patients were evaluated at the end of eight week. Results: In this study there was significiant improvement in BBS in all treatment groups after rehabilitation period of eight weeks. In addition to improvement in BBS, BI was significiantly reduced in Sport Kat group and FAS and BI was significantly better in group with balance specific exercises. When groups are compared together after treatment, FAS and BI values were significiantly better in group 1 from group 2, and group 1 and 3 were significantly better from group 2 according to BBS. But, when the difference in FAS and BBS compared with initial values before treatment, there were no predominance between groups. BBS for clinical evaluation of balance, FAS for ambulation, FIM for daily activities were not correlated significantly with BI which is an objective balance measurementI. We have found that, patients with better Brunnstrom motor recovery score in lower extremity had better balance. Conclusion: We observed that conventional stroke rehabilitation provides improvement in clinical parameters of balance. Sport Kat and task spesific balance exercise program were better in balance and in daily life activity parameters but there was no statistically significiant difference between each other. Key words: Stroke, balance, task spesific balance exercise, kinaesthetic ability training device